محصول اصلی گزارشگری مالی و ابزار اصلی انتقال اطلاعات حسابداری به افراد خارج از سازمان، صورت های مالی اساسی می‌باشد. گزارشگـری مــالی باید اطلاعاتی درباره منابـع اقتصـادی، تعهـدات و حقوق صاحبـان سرمایه واحـد تجــــاری فراهم نماید. اطــلاعات به سرمایه گــذاران، اعتبار دهندگان و سایر استفاده کنندگان بالفعل و بالقوه، در زمینه شناسایی نقاط ضعف و قوت مالی واحد تجاری، سنجش نقدینگی، توانایی پرداخت دیون و ارزیابی عملکرد واحد تجاری طی دوره کمک می کند[۱].
زمانی که بحث تجزیه و تحلیل نقدینگی مطرح می شود، اطلاعات صورت جریان وجوه نقد، به مراتب قابل اتکاءتر از اطلاعات ترازنامه است، زیرا داده های ترازنامه وضعیت بنگاه اقتصادی را در یک مقطع زمانی اندازه گیری می‌کند، در حالی که صورت جریان وجوه نقد، تغییرات در سایر صورت های مالی را گزارش می‌کند و تخصیص های اختیاری را می زداید[۲].
در میان صورت‌های مالی، صورت جریان وجــوه نقد، به دلیل پرهیـز از جهـت‌گیری‌‌های ذاتی و عمـومی مـوجود در اقلام ترازنامه و صورت سودوزیان که بر مبنای تعهدی اندازه‌گیری میشوند، نسبت به سایر صورت های مالی ارجحیت دارد.
سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه ایران، می‌تواند در جهت تحقق اهداف فوق نقش قابل توجهی داشته باشد. از منظر استفاده کنندگان برون سازمانی بخصوص ” سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان ” سازمان بورس اوراق بهادار می‌تواند، به صورت کارا اطلاعات صحیح و به موقع در مورد گزارشگری مالی شرکت‌ها، ارائه نماید، تا بتوان بر مبنای این اطلاعات به طور آگاهانه تصمیم گیری و قضاوت نمود، و به نتایجی مطلوب دست یافت.
۱-۲- بیان مسئله
وجوه نقد از منابع مهم و حیاتی هر واحد اقتصادی است، بنابرین ایجاد توازن بین وجوه نقد موجود و نیازهای نقدی، یکی از مهمترین عوامل سلامت اقتصادی واحد تجاری و تداوم آن است، زیرا در بسیاری از تحقیقات مالی جریان های نقدی نقش محوری دارند.
موضوع تحقیق حاضر، بررسی تاثیر تکانه های جریان وجوه نقد(تغییرات در وجوه نقد عملیاتی) بر ساختار دارایی و سرمایه شرکت‌های تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. درحال حاضــر نمی توان میزان تاثیرات ناشی از تغییرات در جــریان وجـوه نقد عملیاتی برروی ساختـار دارایی و سرمایه شرکت‌ها را به طور شفاف بیان کرد، زیرا روش مشخصی که بیانـگر نحوه ی تخصیص وجـــوه نقد مورد استفاده توسط شرکت‌ها باشد، وجود ندارد. در این پژوهش سعی می شود، تاثیر تغییرات در وجوه نقد عملیاتی شرکت‌ها (تکانه وجوه نقد)، بر روی وجوه نقد نگهداری شده، سرمایه گذاری، سود سهام، کاهش تامین مالی خارجی، بازده سرمایه گذاری ها و سود پرداختی بابت تامین مالی، مالیات بردرآمد، مورد بررسی قــــرار گیرد، تا بتوان دریافت که تکانه های جریان وجوه نقد در کوتاه مدت و بلند مدت چه تاثیری بر روی ساختار دارایی و سرمایه شرکت‌های تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران داشته و ارتباط بین آن ها تا چه میزان قابل توجیه می‌باشد.
۱-۳- هدف و دلایل انتخاب موضوع
در مسیر تکامل حسابداری، یکی از تحولات چشمگیر حسابداری در سال های اخیر لزوم تهیه « صورت جریان وجوه نقد » به عنوان یکی از صورتها ی مالی اساسی توسط واحد تجاری بوده است. این صورت مالی می‌تواند، در ارزیابی نقدینگی و توانایی پرداخت دیون، توسط واحد تجاری نقش بسزایی داشته باشد.
هرچند تا کنون از روش های متفاوتی به منظور” تجزیه و تحلیل” صورت جریان وجوه نقد استفاده شده است. اما تحلیگران مالی، همواره در جستجوی یافتن روش های جدیدی جهت تجزیه و تحلیل صورت جریان وجوه نقد هستند. زیرا در تلاش اند موجباتی فراهم شود تا با هدایت سرمایه های راکد، از سرمایه گذاری های نامطلوب و غیر مفید به حال جامعه جلوگیری نموده، و شرایط لازم را برای تخصیص بهینه منابع و شکوفایی اقتصادی فراهم سازند، تا از یک سو سرمایه گذاران در امر سرمایه گذاری ترغیب شوند و از سوی دیگر سرمایه گذاران جزء بتوانند ثروت خویش را حفظ نمایند.
بورس اوراق بهادار در حکم بازار، اولاً سبب تامین منابع مالی شرکت های پذیـرفته شده در آن می‌گردد، ثانیاًً به عنوان سازمانی جهت هدایت پس اندازها به طرف سرمایه گذاری های مولد و بهینه مطرح می‌باشد. در نتیجه مطالعه پیرامون موضوع های وابسته به این سازمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
از آنجا که صورت‌های مالی اساسی شرکت‌ها، از جمله صورت جریان وجوه نقد، از مهم ترین منابع موجود در اختیار سرمایه گذاران، اعتبار دهندگا ن و سایر استفاده کنندگان می‌باشد، دستیابی به روش های جدید تجزیه و تحلیل آن همواره مورد توجه بوده ا ست. ازاین منظر، تحقیق حاضردر صدد آن است تا با ارزیابی تاثیر تکانه های جریان وجوه نقد بر ساختار دارایی و سرمایه شرکت‌های تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران در سال های مختلف و پیدا کردن اینکه ارتباط معنی داری بین آن ها وجود دارد یا خیر؟ به سرمـایه گذاران، اعتبار دهندگان بالفعـل و بالقـــوه، تحلیل گران مالی و حتی صاحبان واحد های تجاری، در تصمیم گیری های بهتر کمک نماید. لذا تحقیق حاضر به دنبال این است که از طریق اطلاعات واقعی شرکت‌ها ی تولیدی فعال عضو بورس اوراق بهادار تهران و با بهره گرفتن از مدل های جدید تجزیه و تحلیل صورت جریان وجوه نقد، مبادرت به استخراج معیارهایی نماید، تا منجر به قضاوت آگاهانه تر تصمیم گیرندگان، در مورد واحد تجاری گردد. به طور کلی هدف از این تحقیق عبارت است از:
۱ـ کمک به تحلیل گران مالی جهت دستیابی به مدل‌های نوین تجزیه و تحلیل صورت جریان وجوه نقد.
۲ـ کشف نحوه تخصیص وجوه نقد مورد استفاده شرکت‌ها، یا همان عکس‌العمل (رفتار شرکت‌ها) برای به کارگیری وجوه نقد، از طریق صورت جریان وجوه نقد شرکت ها.
۳ـ استخراج معیارهایی که نشان دهنده چگونگی تغییر در ساختار دارایی و سرمایه شرکت‌ها در هنگام تخصیص وجوه نقد باشد.
۱-۴- اهمیت موضوع
در دنیای امروز، به منظور بهبود کیفیت گزارشگری مالی و در نتیجه سود مندی آن، باید به نیازهای اطلاعاتی سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان و سایر استفاده کنندگان بالفعل و بالقوه توجه کرد، زیرا بهبود سود مندی صورت‌های مالی به طور عام و بهبود سود مندی صورت جریان وجوه نقد به طور خاص، می‌تواند بر ارزیابی ها و قضاوت سرمایه گذاران و سایر استفاده کنندگان تاثیر داشته باشد. بنابرین در شرایط فعلی، فقدان اطلاعات سود مند و عدم دسترسی به روش های تجزیه و تحلیل مناسب درباره وجوه نقد، می‌تواند سبب گمراهی تصمیم گیرندگان داخلی و خارجی شود.
یوری پیدز میگوید « در مورد درخت، بر پایه ی میوه های آن نه بر اساس برگ های آن قضاوت کنید » میوه های واحد تجاری همان وجوه نقد ایجاد شده است، که تغییرات در سایر صورت‌های مالی را گزارش می‌کند[۳].
