امانت بین کتابخانه‌ای یا همان ائتلاف کتابخانه‌ای که در سطح محلی، ملی و بین‌المللی سازمان می‌یابند، همان‌هایی هستند که زمانی از شبکه های اشتراک منابع صحبت به عمل می‌آوریم، به ذهن خطور می‌کنند. اهمیت و تأثیر ائتلاف‌های کتابخانه‌ای به منظور خدمات فهرست نویسی مشترک، امانت بین کتابخانه‌ای، تحویل مدرک و اجازه های مشترک الکترونیک در حال افزایش است. با این وجود، جوامع کتابخانه‌ای نیز به راه‌های مختلفی به صورت رسمی یا غیر رسمی با یکدیگر همکاری می‌کنند که این همکاری‌ها یا فراتر از ائتلاف‌های کتابخانه‌ای است یا اساس آن را تشکیل می‌دهد. همان طور که خدمات جدید به پیشنهادات فروشندگان نظام‌های یکپارچه کتابخانه افزون می‌شوند، ائتلاف‌های کتابخانه‌ای موجود نیز در طیف وسیع‌تری از خدمات کتابخانه‌ای با یکدیگر سهیم می‌شوند. بدیهی است در مورد خدماتی چون تحویل مدرک مستقیم به کاربر و مرجع مجازی، چنانچه گروه گسترده‌تری از کتابخانه‌ها با یکدیگر همکاری کنند، از مزایای بیشتری برخوردار خواهند شد. اشتراک خدمات در میان کتابخانه‌ها سطحی از خدمات را میسر می‌سازد که از طریق یک کتابخانه به تنهایی میسر نخواهد شد (وبستر، ۱۳۸۵، ۱۴۸)[۳۰].
احتمال می‌رود کتابخانه‌های دانشگاهی در اولین قدم، طرح امانت بین کتابخانه‌ای را صورت دهند. اولین مبنا ماهیت یکسان است که باعث می‌شود در دانشگاه‌ها همکاری صورت پذیرد. سخت‌ترین نوع همکاری بین سازمان‌هایی است که ماهیتاً با هم متفاوت باشند. و اینکه از راه‌هایی استفاده کنیم تا بحث نظام ملی اطلاعاتی برای پیوند زدن بین کتابخانه‌ها صورت پذیرد و اطلاعاتی که در یک کتابخانه تولید می‌شود، اشاعه دهیم. چنانچه بخواهیم همکاری‌های اطلاعاتی را در سطح گسترده‌ای از مراکز اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌ای داشته باشیم، بهترین راهکار بهره‌مندی از امکانات متعددی است که در قالب یک نظام ملی اطلاع‌رسانی یا نظام اطلاع‌رسانی بین‌المللی وجود دارد. در صورتی که همه پیشتاز باشند و تلاش کنند تا بتوانیم به هدف ایجاد طرح‌های همکاری برسیم. سال‌ها تصور بر این بوده که تقریباً توانمندی و کارایی کتابخانه‌ها برای رفع نیاز مراجعان، به طور کلی به حجم مجموعه های آن ها بستگی دارد.در حالی که کتابخانه‌های با مجموعه اندک نیز می‌توانند نیاز مراجعان خود را برآورده سازند.
۲-۱۰-۱٫ ایجاد نظام امانت بین کتابخانه‌ای
امانت بین کتابخانه‌ها معمولاً نخستین گام در همکاری بین کتابخانه‌هاست و ممکن است خودِ کتاب‌ها و دیگر مواد، از قبیل مقالات و مجله‌های علمی مبادله شود. لازمه این همکاری این است که کتابخانه‌ها از منابع یکدیگر اطلاع داشته باشند و به همین دلیل تهیه فهرستگان و فهرست‌های مشترک نشریه‌های ادواری شرط اساسی قابل اجرا بودن برنامه های امانت بین کتابخانه‌هاست. عوامل دیگری نیز در این برنامه مؤثر است؛ مثلاً هر چه منطقه جغرافیایی برنامه امانت محدودتر باشد، امکان دسترسی به منابع بیشتر است (سینایی، ۱۳۸۵، ۱۰۵).
نوعی همکاری متقابل بین کتابخانه‌ها، امانت بین کتابخانه‌ای است که استفاده کننده را قادر می‌سازد تا به حداکثر دانش ثبت شده، در هر شکلی که مورد نیاز اوست، دسترسی پیدا کند. در واقع هدف اصلی آن تسریع در تهیه مدارک مورد نیاز استفاده کننده با هزینه پایین است. از این رو روشهای اجرایی آن نیز باید بر اساس سادگی، دور بودن از تشریفات پیچیده اداری و ایجاد تسهیلات لازم برای برقراری ارتباط با کتابخانه منبع،[۳۱] برنامه‌ریزی شده و به مرحله انجام درآید. نقش انواع کتابخانه‌ها در گسترش کیفی و کمی کار امانت بین کتابخانه‌ها و تأثیر عملکرد آن ها بر توسعه خدمات عمومی قابل توجه است. زیرا به نسبت هدف، زمینه موضوعی مجموعه، نوع مراجعان و کاربران هر کتابخانه‌ای فعالیت‌های حوزه خدمات عمومی آن برنامه ریزی شده و به اجرا درمی‌آید. از جمله بخش امانت و کار امانت بین کتابخانه‌ها که بر عامل تقاضا استوار است. کتابخانه‌هایی که به مراکز و مؤسسات پژوهشی، علمی و آموزش عالی وابسته هستند لزوماًً در حوزه امانت بین کتابخانه‌ها از فعالیت بارز و چشمگیری برخوردارند (عماد خراسانی، ۱۳۷۹، ۷۴-۷۳).
هر کتابخانه‌ای که به صورت سنتی یا غیر آن سازمان یافته باشد، به شکل اساسی و دائمی به تهیه اسناد و منابع از هر جای ممکن باید اقدام کند.تا بتواند به تعداد تقاضای زیاد، جواب مساعدی بدهد. در اینجا انتظار می‌رود که کتابخانه ملی این مسئولیت را به عهده گیرد. اغلب کتابخانه‌های ملی اقدامات و فعالیت‌هایی از این نوع را انجام نمی‌دهند. فعالیت‌های آن ها درباره مجموعه مراجع ملی، تولیدات و انتشار کتاب‌شناسی‌های ملی بوده و نیز با خدمات اطلاع‌رسانی سروکار دارند، که معمولاً در شکل مطالبی که در پایگاه‌های اطلاعاتی بین‌المللی ذخیره شده‌اند. آن ها به تأمین مدارک، که از وظایف اولیه کتابخانه می‌باشد، می‌پردازند و بیشتر به مجموعه کتاب‌های مرجع ملی و کتاب‌شناسی‌های ملی که عمدتاًً جنبه تاریخی دارند، توجه نشان می‌دهند. در صورتی که کتاب‌های مربوط به شبکه های کامپیوتری، اغلب به علت پیشرفت زیادی که در سال‌های اخیر در رشته کامپیوتر انجام گرفته است، طرف توجه می‌باشند (جی، ۱۳۸۲، ۹۷).
به نظر می‌رسد در کتابخانه‌ها، تلاش برای برقراری نظام امانت بین کتابخانه‌ای وجود دارد تا بدین ترتیب مجموعه کتابخانه‌ها در حالت تبادل اطلاعات قرار گیرند. در این صورت از منابع موجود در کتابخانه‌های همکار مطلع می‌شوند و اعضاء را برای دریافت منابع و اطلاعات راهنمایی می‌نمایند که به کدام کتابخانه مراجعه نمایند.
۲-۱۰-۲٫ رهنمودهای ایفلا در خصوص اصول اجرای امانت بین کتابخانه‌ای و خدمات تحویل مدرک در سطح بین‌الملل
هر چند که اصول و رهنمودهای ایفلا در زمینه امانت بین کتابخانه‌ای و خدمات تحویل مدرک آن‌گونه که باید در سطح گسترده شناخته شده نیست، اما این اصول و رهنمودها از سال ۱۹۵۴ وجود داشته و اساس همکاری‌ها در زمینه امانت بین کتابخانه‌ای میان کشورهای مختلف قرار گرفته است. رهنمودهای یاد شده در برگیرنده توصیه هایی می‌شود که لازم است یک کشور در زمینه عرضه و امانت به کار گیرد. بخش قابل توجهی از این رهنمودها در نسخه بازبینی شده فعلی بدون تغییر باقی مانده و تنها سعی شده تا رهنمودهای یاد شده با نیازهای قرن بیست و یکم مطابقت داده شود. با این حال، تغییرات ایجاد شده در این رهنمودها نیز به شکل ملی صورت می‌پذیرد. از جمله مهمترین این تغییرات: استفاده مشترک از مجموعه کتابخانه‌های انفرادی است. و از مهمترین مؤلفه‌های همکاری بین‌المللی در زمینه امانت بین کتابخانه‌ای به شمار می‌آید. همان گونه که کتابخانه‌ها نمی‌توانند به تنهایی در برآوردن نیازهای اطلاعاتی کاربران خودکفا باشند. کشورها نیز از این امر مستثنی نیستند. تبادل مدارک و منابع میان کتابخانه‌های کشورهای مختلف از با اهمیت‌‌ترین و ضروری‌ترین اصول اجرای طرح‌های امانت بین کتابخانه‌ای به شمار می‌آید.
