استفاده از تکنولوژی اطلاعات (IT) مانند نرم‌افزار کارت امتیازی متوازن، انبار داده ها (DWH)، هوش تجاری (BI) و نیز مانند آن ها کارت امتیازی متوازن برای SOX ، می‌توانند ابزاری قدرتمند هم برای استراتژی‌های مربوط به کسب سود و هم برای کنترل داخلی در یک تعهد باشند. مدیر می‌تواند از طریق یک رایانه فرایند اجرای هر دو استراتژی و پیشرفت فعالیت‌ها را در زمان وقوع مشاهده نمایند. سایر کارمندان و مدیران میانی همان کارهایی را در شرایط کارت امتیازی متوازن SOX انجام می‌دهند که در شرایط IT انجام می‌دادند. همه اعضای اصلی اطلاعات مهم و هر پیشرفتی در استراتژی‌های کسب سود و وضعیت کنترل داخلی را به وسیله نرم‌افزار کارت امتیازی متوازن و سایر ابزارهای IT نظیر DWH، BI و مانند آن به اشتراک می‌گذارند. اطلاعات مناسب ‌در خصوص عملیات تجاری روزانه، ممیزی‌های داخلی دوره‌ای و خود ممیزی به وسیله ورود دستی داده‌‌ها و ادغام خودکار داده ها در WDH و نمایش به شکل BI برای ترجمه داده‌ به شاخص‌های کارت امتیازی متوازن برای SOX جمع‌ آوری می‌شوند. پایه و اساس کارت امتیازی متوازن برای SOX (نسل چهارم کارت امتیازی متوازن)، کارت امتیازی متوازن نسل سوم است. استراتژی‌های کسب سود به طور معمول برای اجرای چرخه PDCA خود در کارت امتیازی نسل سوم منعکس شده است. علاوه بر این روش، استراتژی‌های کنترل داخلی به عنوان یک موضوع اضافه برای اجرای چرخه PDCA در نسل چهارم کارت امتیازی متوازن منعکس شده است (تومورا، ۲۰۰۶ :۱).

شکل ۲-۱۰ – مفهوم کارت امتیازی متوازن نسل چهارم (تومورا، ۲۰۰۶ :۱)

۲-۲-۱-۲- نقشه استراتژی

ایده نقشه استراتژی، ابزاری است که توسط رابرت کاپلان و دیوید نورتون در مقالات مجله بازرگانی هاروارد^[۴۳] و کتاب‌های متمرکز بر استراتژی و کارت امتیازی متوازن، مطرح شده است. گام بعدی در فرایند استراتژیک، ترسیم نقشه‌ای است که همه اطلاعات جمع‌ آوری شده در طول ارزیابی استراتژیک را دارا می‌باشد و از آن ها برای توسعه برنامه کار یک صفحه‌ای استفاده می‌کند تا استراتژی سازمان را توصیف کند (اسمیت، ۱۳۸۹ : ۱۴۱).

نقشه استراتژی ابزاری است که سازمان را قادر می‌کند تا به توصیف استراتژی‌های خود در میان مجموعه‌ای از روابط علی و معلولی فرا واحدی بپردازد. نقشه استراتژی، مضامین اصلی استراتژیک هر سازمان و نحوه ارتباط آن ها با یکدیگر را به وضوح روشن می‌کند. در نتیجه سازمان قادر به بازگویی داستان خود در رابطه با استراتژی در زمان کوتاه خواهد بود (اسمیت، ۱۳۸۹ : ۱۴۱).

نقشه استراتژی عمومی که در شکل ۴ نشان داده شده است، از مدل ساده چهاروجهی کارت امتیازی متوازن پدید آمده است. نقشه استراتژی لایه دیگری از جزییات را اضافه می‌کند که پویایی زمانی استراتژی را نشان می‌دهد. به‌علاوه، نقشه استراتژی سطحی از جزییات را که شفافیت و تمرکز در تبیین اهداف استراتژیک را افزایش می‌دهد، به همراه دارد. فارغ از رویکرد مورد استفاده، نقشه استراتژی روشی یکسان و ثابت برای توصیف استراتژی‌ها ایجاد می‌کند تا اهداف و معیارها قابل طرح و مدیریت باشند. نقشه استراتژی حلقه مفقوده میان فرموله کردن استراتژی و اجرای استراتژی فراهم می‌اورد (کاپلان و نورتون، ۱۳۹۴ : ۲۹)

شکل ۲-۱۱- نقشه استراتژی می‌گوید چگونه سازمان ارزش خلق می‌کند (کاپلان و نورتون، ۱۳۹۴ : ۳۰)

نقشه استراتژی منطق استراتژی را توصیف می‌کند و اهداف فرآیندهای حیاتی داخلی را که ارزش خلق می‌کنند و دارایی‌های نامشهود مورد نیاز پشتیبانی از آن ها را نشان می‌دهد. کارت امتیازی متوازن، نقشه استراتژی را به معیارها و مقاصد برمی‌گرداند (کاپلان و نورتون، ۱۳۹۴ : ۷۵).

نقشه استراتژی در یک صفحه به ما نشان می‌دهد چگونه اهداف چهار وجه برای توصیف استراتژی ترکیب می‌شوند (کاپلان و نورتون، ۱۳۹۴ : ۷۶).

نقشه استراتژی چارچوبی بصری برای یکپارچگی اهداف سازمان در چهار وجه کارت امتیازی متوازن ارائه می‌دهد. همچنین نقشه استراتژی روابط علّی را ترسیم می‌کند که نتایج مورد انتظار وجه‌های مشتری و مالی را به عملکرد مطلوب فرآیندهای مهم داخلی- مدیریت عملیاتی، مدیریت مشتری، نوآوری و فرآیندهای قانونی و اجتماعی – مرتبط می‌سازد. این فرآیندهای حیاتی، ارزش قابل ارائه سازمان به مشتریان هدف را خلق و ارائه می‌دهند. در ضمن، اهداف بهره‌وری سازمان را در وجه مالی ارتقا می‌بخشند. به‌علاوه، نقشه استراتژی قابلیت‌های خاص دارایی‌های نامشهود سازمان – سرمایه های انسانی، اطلاعاتی، سازمانی – را شناسایی می‌کند که برای ارائه عملکرد مورد انتظار در فرآیندهای کلیدی داخلی ضروری هستند (کاپلان و نورتون، ۱۳۹۴ : ۷۷).

۲-۲-۱-۳- روش ارزیابی متوازن به عنوان ابزاری جهت تحقق استراتژی

کارت امتیازی متوازن، یک ابزار مدیریت است که با مجموعه‌ای جامع از سنجه‌ها به مدیران ارشد اجازه می‌دهد تا نحوه پیشرفت اهداف استراتژیک سازمان را ارزیابی نمایند (اسمیت، ۱۳۸۹ : ۱۷۹).

کارت امتیازی متوازن ‌به این دلیل ابزاری ارزشمند شده است که جای خالی را در اجرای فرایند استراتژیک پر کرد. در دنیای قبل از کارت امتیازی متوازن، بسیاری از سازمان‌ها به طور طبیعی یک برنامه استراتژیک را هر سال تدوین می‌کردند، آن را به کارکنان خود ارائه می‌دادند، سپس به فعالیت‌های واقعی خود برمی‌گشتند و استراتژی را تا سال بعد فراموش می‌کردند تا دوباره این کار را انجام دهند و کارت امتیازی متوازن شیوه‌ای برای حفظ استراتژی در جلوی چشمان تیم رهبری در طول سال فراهم می‌کند (اسمیت، ۱۳۸۹ : ۱۸۴)

شکل ۲-۱۲- کارت امتیازی شخصی (کاپلان و نورتون، ۲۰۰۷ : ۹)

شکل ۱۲ نمونه ای از کارت امتیازی است که توسط گروه اکتشاف یک شرکت بزرگ نفتی برای توانمند ساختن و تشویق افراد به تعیین اهداف خود بر مبنای اهداف سازمان طراحی شد. کارت امتیازی شخصی، کمک می‌کند که اهداف واحد تجاری یا شرکت را به افراد و گروه‌ها اعلام شود تا آن ها بتوانند کارشان را انجام دهند، بتوانند اهداف کلی را برای خودشان به هدف‌ها و فعالیت‌های معنی‌دار ترجمه نمایند (کاپلان و نورتون، ۲۰۰۷ :۹).

۲-۲-۲- معرفی تحلیل پوششی داده ها و مفاهیم مرتبط با آن

۲-۲-۲-۱- مفهوم کارایی و انواع آن

کارایی با چگونگی عملکرد یک واحد اقتصادی در فرایند تولید سرو کار دارد به‌عبارتی میانگین چگونگی عملکرد اجزاء فرایند تولید و ترکیب بهینه آن در جریان رسیدن به حداکثر میزان تولید است . به عنوان مثال اگر با یک واحد تولیدی سروکار داشتیم که از یک سطح سرمایه و نیروی کار در تکنولوژی ثابتی به تولید کالا یا خدمات می پردازد تولید زمانی کارا است که بتوانیم بهترین استفاده را از میزان نیروی کار و سرمایه در دسترس به منظور دستیابی به تولید داشته باشیم . به‌صورتی که نتوان با این امکانات در دسترس، تولید را از نظر فنی افزایش داد یا اینکه نتوان با جایگزینی سرمایه و کار به طوری که هزینه تولید افزایش نیابد، تولید را افزایش داد و به معنی دیگر در شرایط بهینه پرتو قرار داشته باشیم (امام وردی و احمدی، ۱۳۸۹: ۱۴۶).