گفتار پنجم:نظریات ترکیبی جرم
منظور از نظریات ترکیبی آن دسته از مکاتب و تحولات فکری است که فقط و فقط بر عوامل زیستی یا روانی یا اجتماعی بر وقوع جرم تأکید نمی کنند بلکه بر این باورند که مجموعه ای از این عوامل دست به دست هم داده و در حوزه وقوع رفتار مجرمانه تأثیرگذار هستند.
الف: نظریه اتریشی-آلمانی یا مکتب گراتز-لنتز
این مکتب از جمله مکاتب سنتزی است یعنی از آن دسته مکاتبی است که ترکیبی از سایر نظریات فردی است. این مکتب معتقد است که جرم ناشی از ائتلاف دو رشته عوامل فردی و اجتماعی است که تأثیر خود را در لحظه ارتکاب جرم نشان می‌دهد. این دیدگاه، طبقه بندی سه گانه ای از مجرمین ارائه می‌کند که عبارت است از: نامتعادلان روانی، مجرمین اتفاقی و مجرمین به عادت.
ب: مکاتب علت شناختی
مکاتب علت شناسی جدید که به سال های ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۰ اختصاص دارد، دارای دو عامل مشترک است: نخست اهمیت یافتن عامل روان شناختی، بدین معنی که در این نظریات رفتار مجرمانه به سایر رفتارهای مشروع انسان تشبیه می شود. طبق این دیدگاه رفتارهای انسان اعم از مشروع یا نامشروع دارای محرک های روانی هستند که در روان فرد تحول ایجاد می‌کنند و روان به عنوان فاکتور همه جرایم تلقی می‌گردد. عامل دیگر، عامل فرهنگی است که در بطن آن عامل اجتماعی و زیستی نهفته است. مکاتب علت شناسی جدید بر محورهای چهارگانه ای مبتنی هستند که «عامل روانی» وجه اشتراک آن ها را تشکیل می‌دهد.
لذا در علت شناسی جدید، جرم تلفیقی از عامل روانی و عامل فرهنگی است و در بطن عامل فرهنگی عامل اجتماعی و زیستی نهفته است.
با تأمل در بزه قاچاق مشروبات الکلی در کردستان از یک سو و با عنایت به عناصر و ارزش های فرهنگی مردم این ناحیه به ویژه سبک زندگی مرفه ایشان از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که نمی توان از بعد ضعف مقوله ی فرهنگی این ناحیه نظریه مورد نظر را مورد عمل قرار داد. با این وجود، مردم این ناحیه به دلیل نفوذ جنبش های ضد انقلاب با گرایش مارکسیستی، تا حدودی از فرهنگ اسلامی دور شده و به مفاهیم و نحله های ماتریالیستی گراییده اند. همین امر قباحت قاچاق مشروبات الکلی را تحتالشعاع قرار داده و به همین علت می توان تحت عنوان تهاجم فرهنگی غرب از آن نام برد. لذا، آموزش و تبلیغ از طریق رسانه ها با هدف تقویت فرهنگ ایرانی اسلامی، تیزرهای تبلیغاتی، بهره گرفتن از علمای مذهبی این مناطق و تشریح و تنویر افکار مردم در خصوص مضرات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در جامعه، از جمله مواردی است که از بعد فرهنگی قابل ملاحظه می‌باشد.
به عنوان یک قاعده کلی می توان گفت که تغییرات ارزشی در زمینه پایبندی های اعتقادی و مذهبی در اغلب جوامع فراگیر است. از یک طرف میزان تمایل مردم به ارزش های اخلاقی و مذهبی کاهش و از طرف دیگر، تمایل آن ها به مادیات فزونی یافته است. ماکس وبر معتقد است که «هر چه که در یک جامعه ارزش های مادی بیشتر گسترش یابند میزان پایبندی های مذهبی-اعتقادی مردم کاهش می‌یابد».[۳۲]
گفتنی است که به باور برخی که پربیراه هم نیست، «قاچاق مشروبات الکلی در راستای تهاجم فرهنگی و با اغراض سیاسی و فرهنگی و در مرحله بعدی کسب منفعت زیاد و ضربه زدن به اقتصاد کشور صورت می‌گیرد».[۳۳]مطابق با نظریهی «دسیسه بیگانه»[۳۴]، برنامه ریزان و سردمداران استکبار جهانی تنها مسائل اقتصادی و سود و تجارت پرفایده را هدف خود قرار نداده اند،بلکه ایجاد بحران وتنش و ناامنی و بی عدالتی و ناکارآمد کردن نظام جمهوری اسلامی را یکی از مهم ترین برنامه های خود نیز قرار داده‌اند.[۳۵]
هیچ یک از این نظریات حاکم بر مطالعات جامعه شناختی در مورد بزهکاری، به درک رفتار بزهکارانه به عنوان عمل تعمدی و حساب شده چندان بهایی نمی دهد. هریک از این نظریه ها بیشتر به در نظر گرفتن بزهکاری به عنوان «واکنش» گرایش دارند تا به عنوان «کنش». به دیگر سخن، به بزهکاری به مثابه نتیجه تأثیرات خارجی و نه رفتاری که افراد فعالانه بدان می پردازند تا منافع معینی کسب کنند، یا از آن روی که موقعیتی موقتی مشاهده می‌کنند که می‌توانند از آن بهره مند شوند، نگاه می شود. اخیراًً، کوششی برای کاربرد تعبیر انتخاب عقلانی برای تحلیل اعمال بزهکارانه به عمل آمده است. این نظریه فرض می‌کند که افراد تنها به سوی فعالیت های بزهکارانه رانده نمی شوند، بلکه فعالانه دست زدن به این اعمال را انتخاب می‌کنند. آن ها صرفاً فکر می‌کنند که این کار ارزش خطر کردن را دارد. افرادی که «ذهنیت بزهکارانه» دارند کسانی هستند که با آگاهی از خطر گرفتار شدن، تصور می‌کنند از موقعیت هایی که قانون را نقض می‌کنند، می‌توانند مزایایی کسب کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که بسیاری از اعمال بزهکارانه مخصوصاً در زمینه انواع کوچکتر جرم، تصمیمات موقعیتی هستند. فرصتی حاصل می شود و استفاده از آن بهتر از چشم پوشی از آن است.
مع الوصف، نظریه های جامعه شناختی از یک جهت واجد اهمیت هستند و آن این که بر عنصر مهمی در وقوع رفتار بزهکارانه تأکید می‌کنند و آن نیز زمینه‌های اجتماعی از قبیل یادگیری اجتماعی و موقعیت های اجتماعی است که افراد خود را در میان آن می‌یابند.
نتیجهگیری:
جرم اشکال گوناگونی را در بر می‌گیرد لذا ممکن نیست که بتوانیم نظریه ای واحد را که تبیین کنندهی همه انواع آن باشد ارائه داد. بنابرین، در خصوص جرم قاچاق مشروبات الکلی نیز بایستی یک یا چند نظریه را قابل اعمال بر آن دانست یا از هر نظریه یا برخی از آن ها، عناصری را قابل اعمال بر جرم قاچاق مشروبات الکلی قلمداد کرد. همانطور نیز که از مطالب فوق برداشت می شود، ظاهراًً میتوان نظریات دسیسهی بیگانه، با اندکی تسامح نظریهی سوسیالیستی، نظریات مبتنی بر واکنش اجتماعی و نظریهی مرتون در خصوص آنومی را صادق بر امر قاچاق مشروبات الکلی دانسته و این جرم را در قالب نظریات مذکور تحلیل نمود. به همین دلیل این گفته ما را به وجود نظریه ای ترکیبی از نظریات فوق، برای صدق بر جرم قاچاق مشروبات الکلی راهنمایی می کند.
بخش دوم:
بررسی عوامل مؤثر بر قاچاق مشروبات الکلی در استان کردستان (یافته ها و نتایج پژوهش)
مقدمه:
در این بخش، با توجه به اینکه چارچوب نظری در بخش نخست ذکر شد. مدل نظری و فرضیات پژوهش مورد بررسی قرار گرفته، بعد از آن، به روش انجام تحقیق و توصیف داده ها و متغیرهای مورد نظر و در نهایت، به آزمون فرضیات و نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات پرداخته خواهد شد.
فصل نخست:
مدل نظری، فرضیه‌ها و روش تحقیق
در این فصل، ابتدا مدل نظری تحقیق با توجه به مبانی نظری بخش قبلی لحاظ شده و سپس بر اساس مدل ارائه شده، فرضیه های تحقیق بیان گردیده و در نهایت به معرفی روش انجام تحقیق که روش کمی می باشد، پرداخته شده است.
