علاوه بر موارد بالا در صورتی که مستخدمین دولت به صورت داوطلب در جنگ تحمیلی شرکت نموده و ازکارافتاده گردند، جانباز محسوب و از مزایای جانبازی استفاده خواهند نمود. البته این نوع ازکارافتادگی ناشی از کار محسوب نمیگردد و برابر قانون حالت اشتغال جانبازان با آن ها رفتار میگردد. ( قانون حالت اشتغال مستخدمین، شهید، جانباز، ازکارافتاده و مفقودالأثر جنگ تحمیلی[۲۶]، ماده یک)
بند دوم: آثار از کارافتادگی
۱-خاتمه خدمت:
مستخدم دولت که دچار آسیب جسمی یا روانی گردیده و به تشخیص شورای پزشکی قادر به ادامه کار نباشد، ازکارافتاده کلی محسوب و به خدمت وی پایان داده می شود. لذا از تاریخ از کارافتادگی وضعیت اشتغال وی به وضعیت از کارافتاده تغییر مییابد.
۲-اشتغال مجدد:
اشتغال مجدد مستخدم از کارافتاده به لحاظ از دست دادن توانایی کار کردن امکان پذیر نمی باشد. در صورتی که فرد به نحوی مجدداً توانایی‌های خود را به دست آورد در صورتی که سن وی کمتر از ۶۰ سال باشد، مراتب وضعیت وی در شورای پزشکی و امور استخدامی سازمان مربوطه مطرح و بررسی خواهد شد.( ماده ۷۹ قانون استخدام کشوری)
۳-مستمری و پاداش پایان خدمت:
الف: هرگاه کارمند دولت به سبب انجام وظیفه ازکارافتاده شود تمام حقوق و مزایای آخر خدمت وی با رعایت افزایش دو گروه ( با احتساب گروه تشویقی) به عنوان حقوق بازنشستگی به وی پرداخت خواهد شد[۲۷] ، بدین ترتیب که در هر حالت معادل تمامی حقوق و مزایای دریافتی که مبنای کسور بازنشستگی است در دو سال آخر خدمت با اعمال آخرین ضریب حقوق سال بازنشستگی مبنای حقوق بازنشستگی یا وظیفه خواهد بود[۲۸]. (سایت سازمان بازنشستگی کشوری: ۲۲/۱۰/۹۳)
ب: هرگاه کارمند دولت به سبب حادثه غیر از کار، ازکارافتاده شود حقوق وظیفه ای برابر یکسیام متوسط حقوق ضربدر سنوات خدمت دریافت خواهد کرد. مشروطه بر اینکه از متوسط حقوق او تجاوز نکند در صورتی که سنوات خدمت مستخدم از پانزده سال کمتر باشد مدت خدمت پانزده سال محسوب خواهد شد.( امامی، پیشین، ص۳۱۰)
ج: به همه ازکارافتادگان به ازای هر سال خدمت برابر یک ماه آخرین حقوق و فوقالعاده های دریافتی از کسور بازنشستگی، پاداش پایان خدمت پرداخت می شود. (ابوالحمد، پیشین: ۲۸۶)
گفتار دوم: ازکارافتادگی کارکنان ارتش(جانبازی و معلولیت)
قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران در ماده یکم[۲۹] به تعریف جانباز پرداختهاست. بدین ترتیب جانباز به کسی اطلاق می شود که سلامتی خود را در راه تکوین، شکوفایی، دفاع و حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی و کیان جمهوری اسلامی ایران، استقلال و تمامیت ارضی کشور، مقابله با تهدیدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب و اشرار از دست داده و به اختلالات و نقصهای جسمی یا روانی دچار شود.
ماده ۱۰۷ قانون ارتش که به روشهای خاتمه کارکنان ارتش پرداخته به ازکارافتادگی اشاره ننموده اما در دو بند جداگانه به جانبازی و معلولیت اشاره نموده است. بدینگونه که ازکارافتادگی و کاهش توانایی‌های جسمی و فکری کارکنان ارتش با توجه به شرایط شغلی ویژه افراد نظامی که با فعالیتهای خشن نظامی و امنیتی سروکار دارند تحت عنوان جانبازی و معلولیت شناخته شده است.
روش احراز جانبازی و معلولیت شبیه هم است و معیار جانباز بودن موارد مندرج در ماده ۱۰۸ قانون ارتش بوده و در مابقی موارد معلول شناخته می شود. با احراز جانبازی و معلولیت کلی کارکنان ارتش وضعیت خدمتی آنان از اشتغال به حالت اشتغال یا معلولیت تغییر یافته و خدمت آنان خاتمه مییابد. شایان ذکر است که جانبازی جهت سایر مستخدمین دولت و کارگران نیز در زمان جنگ تحمیلی محتمل بوده ولی توجه به آن در قانون ارتش به دلیل شرایط شغلی ویژه این نوع مستخدمین می‌باشد.
بنابرین در این گفتار به تشریح از کارافتادگی کارکنان ارتش( جانبازی و معلولیت) خواهیم پرداخت.
بند اول: انواع از کارافتادگی
ازکارافتادگی کارکنان ارتش بر دو نوع است: ازکارافتادگی به سبب انجام وظیفه در حین انجام مأموریت که جانبازی نامیده می شود و از کارافتادگی در شرایط عادی خدمت و خارج از مأموریت که ناشی از آسیب جسمی یا بیماری است و معلولیت نامیده می شود.
۱-جانبازی:
جانبازشدن، یکی از صورتهای پایان خدمت می‌باشد. بدینگونه که بر طبق ماده ۱۰۷ و ۱۰۸ قانون ارتش، کارکنان در صورتی که به سبب دلایل ذیل ناشی از انجام وظیفه و انجام مأموریتهای محوله؛ یک یا چند عضو خود یا بخشی از آن را برای همیشه از دست دهند، یا بیش از یک سال به منظور درمان بستری گردند و یا به علت فقدان سلامتی، تمام یا بخشی از توان کاری خود را از دست بدهند و تا یک سال کارایی خود را به دست نیاورند، جانباز شناخته میشوند. تشخیص جانبازی کارکنان ارتش[۳۰]، پس از تأیید صدمات وارده به فرد توسط شورای پزشکی مربوطه، با هیئت موضوع ماده ۱۲۰ قانون ارتش[۳۱] می‌باشد. گفتنی است که دلایل جانبازی کارکنان ارتش به سبب نوع فعالیت شغلی آنان است که دارای مخاطرات فراوانی می‌باشد.
دلایل که سبب جانبازی کارکنان میگردد عبارتند از:
از کارافتادگی در؛ الف: میدان نبرد به سبب مأموریت[۳۲]. ب: هر گونه مأموریت رزمی یا جنگی و در طول رفت و برگشت به سبب مأموریت. ج: اسارت دشمن یا ضد انقلاب یا اشرار یا سارقین مسلح و یا قاچاقچیان. د: هر گونه حملات زمینی، هوایی و دریایی دشمن. ه: رفت و برگشت از منطقه عملیات تا محل مرخصی. و: مأموریت علیه اشرار، سارقین مسلح ، قاچاقچیان، ضد انقلاب و یا به سبب عملیات خرابکاری عوامل دشمن. ز: هر گونه آموزشهای رزمی و عملیات مانوری. ط: حین آزمایش و تحقیقات در زمینه اسلحه و مهمات و وسایل جنگی و خنثی سازی مواد منفجره و محترقه به سبب مأموریت. ی: به سبب سوءقصد اعم از این که در ایام خدمت یا غیر خدمت باشد. ( شهلایی و همکار، پیشین: ۱۶۶)
عمده دلایل جانبازی که در بالا مطرح شد در ارتباط با جنگ و درگیری های رزمی با دشمن یا ضد انقلاب و عوامل خرابکار می‌باشد که قانون‌گذار موارد را مشخص نموده است. بدینگونه که در صورت وقوع هر گونه حادثه برای کارکنان ابتدا یک صورتجلسه اولیه برای فرد سانحه دیده تهیه و شاهدین حادثه و مقامات مسئول آن را تأیید مینمایند، سپس صورتجلسه تکمیلی بر اساس آن توسط سازمان فرد حادثه دیده تهیه و به همراه مدارک پزشکی به کمیسیون پزشکی ارسال و معرفی میگردد، پس از تأیید صدمات و آسیبهای جسمی و روحی وارده بر فرد توسط کمیسیون پزشکی، مراتب وضعیت فرد با مدارک پیشگفته در هیئت ماده ۱۲۰ قانون ارتش مطرح و هیئت بر اساس مدارک مذکور به انطباق وضعیت فرد با شرایط جانبازی می پردازد که در صورت تأیید، رأی به جانبازی میدهد. در صورتی که فرد حادثه دیده به این رأی اعتراض نماید، وضعیت وی در هیات ماده ۱۲۱ قانون ارتش ( مرجع رسیدگی به اعتراض از آرای هیئت ماده ۱۲۰ قانون ارتش)، مطرح و در خصوص آن تصمیم گیری میگردد.
