تعریف عملیاتی: نمره ای است که فرد در رویه تکانشوری (N5) پرسشنامه ی شخصیتیNEO-PI-R کسب می‌کند.

بازبودن به احساسات^[۱۳]

تعریف مفهومی : انعطاف پذیری در احساسات به درک ضمنی احساسات و هیجانهای درونی خود فرد مربوط است. باز یودن به عواطف و احساسات یعنی اینکه فرد دارای قدرت خوبی برای درک عواطف و هیجانهای شخصی بوده و دیدگاه مثبتی به هیجان­ها^[۱۴] به عنوان یکی از ابعاد مهم زندگی شخصی دارد. افراد دارای نمرات بالا نسبت به دیگران دارای تجربه های عمیق تر و حالت‌های هیجانی متمایز و تفکیک شده هستند. افراد دارای نمره های پایین عواطفی یکنواخت (سطحی) داشته و بر این باورند که حالت‌های عاطفی و احساسی در زندگی اهمیت چندانی ندارند (کوستا و مک کری، a1992، به نقل از حق شناس، ۱۳۸۵).

تعریف عملیاتی :نمره ای است که فرد در رویه احساسات (O3) پرسشنامه­ شخصیتی NEO-PI-R کسب می‌کند.

نظم

تعریف مفهومی : افراد دارای نمره ی بالا در صفت شخصیتی نظم، افرادی تمیز، منظم و دارای سازماندهی مناسب رفتاری هستند. این افراد وسایل را در جای مناسب خود قرار می‌دهند. افراد دارای نمره های پایین نمی توانند منظم باشند و خود را افرادی فاقد برنامه ی مشخص کوتاه مدت یا طولانی مدت می دانند. در انتهای بالای طیف نمرات مربوط ‌به این صفت شخصیتی، افرادی با اختلال وسواس قرار می گیرند (کوستا و مک کری، a1992، به نقل از حق شناس، ۱۳۸۵).

تعریف عملیاتی :نمره ای است که فرد در رویه نظم (C2) پرسشنامه ی شخصیتی NEO-PI-R کسب می‌کند.

خویشتن داری

تعریف مفهومی : یعنی اینکه فرد بتواند یک کار را آغاز کند و با وجود سختی‌ها و مشکلات آن را به پایان برساند. افراد دارای نمرات بالا کسانی هستند که می‌توانند خود را وادار سازند تا کاری را به سر انجام برسانند. افراد دارای نمره های پایین در اغار کارها تعلل کرده و اصطلاحاً امروز و فردا می‌کنند (کوستا و مک کری، a1992، به نقل از حق شناس، ۱۳۸۵).

تعریف عملیاتی :نمره ای است که فرد در رویه خویشتن داری (C5) پرسشنامه ی شخصیتی NEO-PI-R کسب می‌کند.

افکار وسواسی/ مزاحم

تعریف مفهومی: افکار مزاحم بدون وجود اعمال وسواسی یکی دیگر از زیرگونه های شایع می‌باشد. این افکار وسواسی معمولاً افکار تکراری نوعی عمل جنسی یا پرخاشگرانه است که بیمار آن ها را قابل سرزنش می‌داند.

تعریف عملیاتی: نمره ای است که فرد در زیرگونه افکار وسواسی سیاهه­ی ^[۱۵]OCI-R کسب می‌کند.

آلودگی

تعریف مفهومی : شایعترین زیرگونه ی وسواس آلودگی است که یا با شستشو دنبال می شود و یا با اجتناب جبری از شی فرضاً آلوده همراه است. شی ترساننده معمولاً چیزی است که اجتناب از آن ممکن نیست (فراست ، ۱۹۹۶ ؛ به نقل از محمودعلیلو، ۱۳۸۲).

تعریف عملیاتی: نمره ای است که فرد در زیرگونه ی آلودگی سیاهه ی OCI-R کسب می‌کند.

نظم/ تقارن

تعریف مفهومی : ویژگی شایع بالینی علائم نظم، فکر وسواسی ‌در مورد نظم اشیا و رویدادهاست. هر گونه انحراف از نظم و تقارن ذهنی مطلوب فرد باعث اضطراب و نگرانی در فرد می شود (راسموسن و ایزن^[۱۶]، ۱۹۹۸). این افراد به دو گروه تقسیم می‌شوند: افرادی که دارای کندی وسواسی اولیه هستند و افرادی که دارای تفکر جادویی اولیه هستند. گروه اول نیاز به زمان غیر معمول برای تکمیل فعالیت‌های ساده ی خود دارند. گروه دوم، برای رعایت تقارن و دقت کلماتی سحرآمیز را به زبان میآورند تا از مصیبت و بلای ذهنی پیشگیری کنند (راکمان و هاجسون^[۱۷] ، ۱۹۸۰).

تعریف عملیاتی: نمره ای است که فرد در زیرگونه ی نظم/تقارن سیاهه ی OCI-R کسب می‌کند.

احتکار

تعریف مفهومی: به جمع‌ آوری حجم وسیعی از اشیا­ی بی استفاده یا بی ارزش اطلاق می‌گردد. ترس اصلی اشخاص مبتلا به وسواس احتکار این است که ممکن است چیزی را که دور میاندازند در آینده مورد نیازشان باشد. یکی از مشکلات اصلی آن ها این است که نمی ­توانند تصمیم بگیرند چه چیزی را دور بیاندازند و چه چیزی را نگهداری نمایند (فراست^[۱۸]، ۱۹۹۶ ؛ به نقل از محمودعلیلو، ۱۳۸۲).

تعریف عملیاتی: نمره­ای است که فرد در سوالات مربوط به زیرگونه­ی احتکار سیاهه­ی OCI-R کسب می‌کند.

فصل دوم

ادبیات پژوهش

۱-۲ مقدمه

پیوند بین شخصیت و سلامت روانی باوری است که از زمان یونان باستان مطرح بوده است. مشهورترین نمونه از اولین نظریه ­ها در این باره نظریه مزاجهای چهارگانه بقراط و جالینوس می‌باشد (کلارک و واتسون، ۱۹۹۹؛ ماهر و ماهر^[۱۹]، ۱۹۹۴). این نظریه چهار نوع شخصیت را توصیف می‌کند ( دموی مزاج^[۲۰]، بلغمی مزاج^[۲۱]، صفراوی مزاج^[۲۲]، سوداوی مزاج^[۲۳]) و ادعا می‌کند که این ها تعیین کننده آسیب پذیری در برابر بیماری‌های جسمانی و روانی هستند. روانشناسی این علم سنتی مربوط به زمان‌های گذشته را بسط داده است. برای مثال، نظریه رشد روانی – جنسی^[۲۴] فروید (۱۹۵۳/۱۹۰۵) اختلالات روانی را به تیپهای شخصیتی پیوند زد که ‌بر اساس مشاهدات بالینی خود بنا کرده بود. از طرف دیگر، پاولف^[۲۵] (۱۹۲۷؛ به نقل از کوتو و همکاران، ۲۰۱۰) و پیروانش، به طرفداری از نظریه مزاجهای چهارگانه که به جای مزاجها به پاسخ های عصبی تغییر شکل داده بود، ‌به این روند ادامه دادند. علاقه ‌به این موضوع تا به امروز ادامه داشته است (کلارک، ۲۰۰۵؛ کروگر و تاکت^[۲۶]، ۲۰۰۶؛ واتسون و کلارک، ۱۹۹۴). در واقع، وعده و انتظار مطالعه ارتباطات شخصیت – آسیب روانی این است که توانایی پیش‌بینی ما را بهبود بخشد و با مشخص کردن مکانیزم‌های مشترک، به ما در شفاف سازی سبب شناسی بیماری‌های روانی کمک کند

۲-۲ اختلال وسواسی – جبری

رفتارها و علائمی که در حال حاضر تحت عنوان اختلال وسواسی – جبری شناخته می‌شوند، برای قرن های متمادی در بسیاری از فرهنگ ها به رسمیت شناخته شده بود (پیتمن^[۲۷]، ۱۹۹۳). در طول سالها توصیف سندرم وسواسی – جبری دچار تغییراتی شده است ولی مؤلفه‌ های اصلی آن نسبتاً ثابت مانده است. مدت زیادی است که تجارب وسواسی – جبری تحت عنوان افکار مزاحمی که تولید رنج روانی می نمایند و همینطور رفتارهای تکراری که به شکلی اجباری انجام می گیرند و متمرکز بر کاهش استرس اند، به رسمیت شناخته شده است. تعریف تشخیصی کنونی اختلال وسواسی – جبری هر دوی این تظاهرات را در بر دارد اگرچه یک فرد تنها با دارا بودن یکی از این تظاهرات نیز می‌تواند تشخیص این اختلال را بگیرد.

۱-۲-۲ ویژگی‌های بالینی