چنانچه مطالعات مختلف نشان می‌دهد که مسائل اخلاقی به ‌عنوان یک نیاز در سازمان‌ها و شرکت‌های کشور ما مورد بحث بوده و بررسی ارتباط آن با رفتار شهروندی سازمانی ^[۲] به ‌عنوان نوعی رفتار فرانقش منجر به شناخت ابعاد تاثیر گذار اخلاق بر رفتار شهروندی در سازمان خواهد شد (طاهری دمنه ، زنجیر چی و نجاتیان قاسمیه ، ۱۳۹۰) . چنان که ترنیپسید^[۳] (۲۰۰۲) نیز پی برد ، افرادی که رفتار اخلاقی بالاتر و بیشتری دارند ، رفتار شهروندی بیشتری نیز از خود نشان می‌دهند . ‌بنابرین‏ می توان اینگونه مطرح کرد که فلسفه اخلاقی فرد به طور مثبتی با رفتارهای شهروندی سازمانی وی رابطه دارد و عدم توجه به اخلاق در جوامعی مانند ایران که دارای ارزش‌های اخلاقی غنی بوده و با کشورهای توسعه یافته اختلاف قابل توجهی دارند می‌تواند معضلات بزرگی برای سازمان‌ها به وجود آورد امروز رعایت اخلاق و حفظ ارزش های اخلاقی به صورت یکی از مهمترین پدیده هایی در آمده است که در بیشتر سازمان ها مورد توجه قرار می‌گیرد . اصول اخلاقی به صورت بخشی از سیاست‌های رسمی و فرهنگ غیر رسمی سازمان در آمده است و فلسفه های اخلاقی ، که باید ها و نباید های ارزشی – فلسفی و ملاک معیار سنجش و درستی و نادرستی رفتار شخص نسبت به خود ، دیگران و جامعه هستند ؛ از عواملی است که بر نگرش ، رفتار و عملکرد کارکنان تاثیر گذار می‌باشد (سلیمانی ، ۱۳۹۰) .

پایه ای ترین رویکرد به اخلاق ، فلسفه اخلاقی است ؛ فرض بر این است که فلسفه های اخلاقی بر تصمیم گیری های اخلاقی افراد تاثیر می‌گذارند . (میرشاهی و همکاران ، ۱۳۸۹ ) برخی محققان معتقدند تصمیم گیری های اخلاقی تحت تاثیر گزینش و استخدام افراد اخلاقی است و پاداش و تنبیه متداول تاثیر زیادی در رعایت اصول اخلاقی ندارد (لاوتن به نقل از صنوبری ، ۱۳۸۷) مفهوم اخلاق کاری درجه اهمیت بالایی در تصمیمات مسئولین سازمان‌ها برای ایجاد و نگهداری کارکنان با انگیزه و سخت کوش دارد (قلی پور ،۱۳۸۹) .

بر اساس مطالب بالا، پرسش اصلی این تحقیق به شرح زیر شکل می‌گیرد :

چه رابطه ای بین فلسفه اخلاقی و رفتار فرا نقش کارکنان شرکت گاز استان گیلان وجود دارد ؟

این پروژه، ۵ پرسش فرعی زیر را در پی خواهد گرفت:

۱ – آیا بین فلسفه منفعت گرایی و رفتار فرا نقش رابطه وجود دارد ؟

۲ – آیا بین فلسفه وظیفه گرایی و رفتار فرا نقش رابطه وجود دارد ؟

۳ – آیا بین فلسفه قانون طلایی و رفتار فرا نقش رابطه وجود دارد ؟

۴ – آیا بین فلسفه عدالتگرایی و رفتار فرا نقش رابطه وجود دارد ؟

۵ – آیا بین فلسفه آزادی فردی و رفتار فرا نقش رابطه وجود دارد؟

۱– ۳ ) ضرورت و اهمیت تحقیق

دنیای امروز دنیایی پر از رقابت است و سازمان‌ها به دلیل نیاز به انعطاف پذیری در مواجهه با رقبا به دنبال یافتن شیوه هایی برای حداکثر نمودن عملکرد و تلاش کارکنانشان هستند و چنانچه سیر تحولات منابع انسانی را بنگریم، در خواهیم یافت که توجه به نیروی انسانی به عنوان عامل اصلی اثربخشیِ سازمان، از دیرباز مورد توجه صاحب نظران مدیریت بوده است . این توجه روز به روز افزایش یافته است تا جایی که امروزه نیروی انسانی را مشتریان سازمان ها نام نهاده اند . شرایط کاملاً متحول و حاکم بر سازمان ها ، افزایش رقابت و لزوم اثربخشی آن ها در چنین شرایطی، نیاز آن ها را به نسل ارزشمندی از کارکنان، بیش از پیش آشکار نموده است، نسلی که از آن ها به عنوان سربازان سازمانی^[۴] یاد می شود . این کارکنان بی تردید، وجه ممیز سازمان های اثربخش از غیراثربخش هستند چراکه سازمان را موطن خود می دانند و برای تحقق اهداف آن، بی هیچ چشم داشتی افزون بر نقش رسمی خود عمل نموده و از هیچ تلاشی دریغ نمی کنند . بر خلاف گذشته که اغلب محققان به عملکرد درون نقش^[۵] کارکنان به منظور افزایش اثربخشی سازمان توجه می‌کردند، امروزه محققان اهمیت زیادی به تاثیر عملکرد فرا نقش^[۶] بر اثربخشی سازمان قائل هستند . یکی از مفاهیم عملیاتی درباره رفتارهای فرا نقش، رفتارهای شهروندی سازمانی است که توجه محققان و مدیران سازمان ها را به عنوان یکی از عوامل موفقیت و اثربخشی سازمان به خود جلب ‌کرده‌است .

ارزش ها به وسیله محتوایشان از یکدیگر جدا می‌شوند و عقایدی را پوشش می‌دهند که باعث ترجیح شکل خاصی از رفتار بر دیگر گزینه های رفتاری می‌شوند . ارزش ها مبنای قضاوت اخلاقی را فراهم کرده و آن را هدایت می‌کنند . نظریه های عمومی اخلاق ایدئولوژی را در میان ارزش های دیگر او در اولویت قرار می‌دهند . به نحوی که هنگام یک تصمیم گیری اخلاقی هر چه فرد از فلسفه اخلاقی خود آگاه‌تر باشد ، این فلسفه تاثیر بیشتری بر تصمیم آن ها می‌گذارد . به عبارت دیگر فرد تحت تاثیر فلسفه ای که در فرایند اجتماعی سازی خود آموخته است قرار می‌گیرد (میرشاهی و همکاران ، ۱۳۸۹) .

زیرا بسیاری از رفتارها و اقدامات مدیران و کارکنان متاثر از ارزش‌های اخلاقی بوده و ریشه در اخلاق دارد بعلاوه اخلاقیات ارتباط تنگاتنگی با ارزش‌ها دارند و به ‌عنوان ابزاری نگریسته می‌شوند که ارزش ها را به عمل تبدیل می‌کنند . و از آنجا که رفتار فرد تحت تاثیر بینش او و فلسفه های اعتقادی وی قرار دارد ، می توان این گونه نتیجه گرفت که رفتار شهروندی سازمانی ظهور و نمود رفتار اخلاقی در محیط کار است (Baker , Hunt and Andrews , 2006)