در این خصوص میتوان به ابراز علاقه امام خمینی، استاد اخلاق و عارف فیالله، نسبت به همسرشان اشاره داشت که در نامهای خطاب به ایشان میفرمایند: تصدقت شوم، الهی قربانت بروم، در این مدت که مبتلا به جدایی…ام متذکر شما هستم و صورت زیبایت در آئینه قلبم منقوش است…. (سبحانینیا، عسکری، ۱۳۷۹).
۲-۲- ۳- توجه به ویژگیهای مثبت همسر و تکریم او
در زندگی خانوادگی ممکن است هر یک از زن و مرد دارای ویژگیهای شایسته، زیبا و آشکار باشند که بیان و یادآوری آنان یکی از شیوه های مؤثر در بیان علاقه در ارتباطات آنان است.
چنانچه خداوند متعال در سوره ضحى آیه ۱۱ میفرماید[۱۱]: «نعمتهاى خدا را یاد کنید و آنان را اظهار نمائید.» بازگو کردن نعمت خدا شکر است (طبرسی، ۱۳۶۰)، که گاه با زبان وگاهی با عمل است؛ این سنت افراد سخاوتمند و کریم است که وقتى نعمتى به آن ها روى آورد بازگو مىکنند و شکر خدا را بجا مىآورند، و عملشان نیز تاییدی بر این حقیقت است (مکارم شیرازی،۱۳۷۷)، در نتیجه آراستگی به این مهارت ضمن جلب رحمت الهی و افزون شدن نعمتها باعث افزایش محبت در بین همسران میشود.
۲-۲-۴- نام آوری دلنشین در خطاب همسر
در ارتباطات همسران، صدا زدن به نامی که مطلوب و محبوب زن یا شوهر است، عامل مهمی در ایجاد و تقویت محبت در ارتباطات زناشویی به حساب میآید.
خداوند متعال از به کاربردن القاب ناپسند نهی فرموده اند[۱۲] و در سنت نبوی نیز پیامبر اکرم(ص) پسندیده میدانستند که شخص با نام و کنیهای که بیش ازهمه دوست دارد خوانده شود. (دلشاد تهرانی، ۱۳۸۶). و امام علی(ع) میفرمایند: در خطاب کردن، زیبا و نیکو خطاب کنید تا جواب زیبا و نیکو بشنوید[۱۳] (تمیمی آمدی، ۱۳۶۶). در نتیجه شایسته است زن و شوهر در ارتباطات کلامی خویش از نام یا بیان برخی توصیفهایی که مورد پسند همسرشان است استفاده نمایند که این امر حاکی از ابراز علاقه آنان نسبت به یکدیگر است.
۲-۲-۵- در نظر گرفتن حساسیتهای همسر
توجه داشتن به حساسیتهای همسر، یکی دیگر از مهارتهای ابراز علاقه در بین همسران است. در ارتباطات خانوادگی اگر خانم به دلبستگی همسرش توجه کند و به چیزهایی که او را دلخوش میکند، پایبند شود، باعث ایجاد محبت دردل شوهر میشود و متقابلاً آقا هم میتواند از همین شیوه برای ازدیاد محبت خانم نسبت به خود بهره گیرد (فرحزاد،۱۳۸۷). نمونه عالی چنین حساسیتی در گفتگوی فیمابین حضرت صدیقه طاهره و امام علی (ع)نقل شده است که در پاسخ به همسرشان هنگامی که از او پرسیدند: چرا ایشان را از نبود غذا و تحمل گرسنگی آگاه نکرده بودند، میفرمایند: رسول خدا به من سفارش فرمود: دخترم چیزی از پسر عمویت درخواست مکن، اگر چیزی برای تو آورد بپذیر و الا تو درخواست چیزی نداشته باش که بیش از طاقت همسرت باشد. (بحرانی،۱۴۱۶). در این نقل، علاقه شدید حضرت زهرا(س) به همسرشان در دقت و مراقبت در نگفتن حتی درخواست کوچکی که ممکن است همسر در برابر آن احساس نامطلوبی پیدا کند نمودی آشکار دارد.
همچنین شوهر بایستی در کلام و رفتار خود زمینه را برای سوءتفاهم فراهم نسازد و متقابلاً خانم هم از گمانهای بیپایه و تفسیرهای منفی و وسواسهای فکری خودداری نماید. (حیدری، ۱۳۸۷).
۲-۲-۶- پاسخ دادن به محبت همسر
یکی از جلوههای مهم ابراز علاقه در بین زوجین پاسخ دادن به محبت از سوی همسر است. این مهم در تقویت و افزایش رابطه عاطفی و درک متقابل زوجین از یکدیگر تأثیر به سزایی دارا است؛ در این خصوص در روایتی آمده است: هنگامی که صفیه همراه با دیگر زنان پیامبر به هنگام احتضار آن حضرت کنار بستر ایشان نشست و گفت: به خدا سوگند دوست دارم بیماری شما بر جان من وارد شود و سالم میماندید، عایشه و حفصه نگاهی معنادار به صفیه انداختند و برخوردی نامناسب از خود نشان دادند، اما پیامبر(ص) با اینکه در شرایط جسمی بسیار سختی بود، از حرکت آنان ناراحت شدند و فرمودند: دیگر بس است، از این کارها بپرهیزید؛ و با این سخن صداقت صفیه را در گفتارش تأیید نمودند. (طیبی، ۱۳۸۵).
۲-۳- جلوههای رفتاری
چگونگی رفتار و اعمال هر یک از زوجین در ابراز علاقه آنان نسبت به یکدیگر یکی دیگر از مهارتهای مهم در مدیریت و استحکام ارتباطات خانوادگی است. با توجه به اهمیت و تاثیرگذاری اعمال و رسایی مفهومی که از این طریق منتقل میشود، در نگاه درون دینی، در این حوزه مهارتهایی به شرح زیر ارائه شده است:
۲-۳-۱- هدیه دادن
هدیه دادن یکی از نمودهای عملی در نشان دادن علاقه زوجین نسبت به یکدیگر است که در ایجاد و افزایش محبت و نشاط روابط خانوادگی، تأثیر به سزایی دارا است. زن یا شوهر میتوانند در مناسبتهای مختلف علاقه خویش را با دادن هدیههایی چه مادی و چه معنوی نسبت به هم ابراز نمایند. در این خصوص رسول اکرم(ص) میفرمایند: هرگاه هر یک از شما به سفری رفت، هنگام بازگشت به خانه برای اهل خانه هدیه و تحفهای بیاورد، هرچند سنگی باشد.[۱۴] (مجلسی،۱۴۰۴).
۲-۳-۲- غذا خوردن با خانواده و به میل آنان
یکی از جلوههایی که نشاندهنده علاقه و محبت بین زوجین است انتخاب نوع غذا و صرف زمان برای باهم غذا خوردن با یکدیگر است که بیانگر علاقهمندی به خانواده و اهمیت دادن به آنان است.
رسول اکرم(ص) در این خصوص میفرمایند: مؤمن به میل خانوادهاش غذا میخورد، و منافق خانوادهاش به میل او غذا میخورند.[۱۵] (کلینی، ۱۳۶۵).
در این راستا از اُمایوب پرسیده شد که با توجه به جایگاه رسول خدا(ص) نزد شما، آن حضرت کدام خوراک را بیشتر دوست داشت؟ گفت: هیچ وقت ندیدم که به خوراکی فرمان دهد و هرگز ندیدم که درباره خوراکی که برایش آورده میشود ایراد بگیرد و بد بگوید. (دلشاد تهرانی، ۱۳۸۶).
در این خصوص همسر امام خمینی، عارف فیالله و استاد اخلاق، بیان میکنند: امام به من خیلی احترام میگذاشتند و همیشه جای خوب را به من تعارف میکردند، و تا من سر سفره نمیآمدم، خوردن غذا را شروع نمیکردند، به بچه ها هم میگفتند، صبر کنید تا خانم بیاید. (مرکز تحقیقات اسلامی، ۱۳۷۸) و خیلی اظهار محبت و علاقه میکردند؛ و مقید بودند این اظهار محبت و علاقه را جلوی فرزندان هم علنی کنند. اگر روزی خانم غذا تهیه میکردند، هرچند هم که بد میشد، کسی حق اعتراض نداشت و امام از آن تعریف میکردند. (اسلاملو،۱۳۸۷).
۲-۳-۳- استقبال از همسر
با توجه به اینکه در عصر حاضر به دلیل برخی از مشکلات ممکن است مرد خانه، زمان زیادی را برای تامین نیازهای معیشتی خانواده در بیرون از خانه صرف نماید و هنگام بازگشت به خانه خسته باشد یکی از جلوههای ابراز علاقه نسبت به شوهر، فراهم ساختن فضایی آرام در محیط خانه و به هنگام ورود به منزل به استقبال او رفتن است.