۲-۱۸ تأثیر یارانه بر قاچاق سوخت :

به دلیل اختلاف قیمت فرآورده های نفتی در داخل کشور با کشورهای همسایه ، در چند سال اخیر پدیده قاچاق سوخت رواج پیدا ‌کرده‌است .با توجه به اینکه حداکثر ظرفیت باک خودروها ممکن است چند صد لیتر باشد ، لذا به دلیل حجم کم سوختی که به وسیله یک خودرو از کشور خارج می شود ‌به این مسأله توجه نشده است. در صورتی که نرخ بالای خروج خودروها به خارج از کشور در سطح کلان هزینه های بالایی را منجر شده است. (قادری و دیگران،۱۳۸۴)

از سوی دیگر به دنبال طرح هدفمندی یارانه ها، قاچاق فراورده های نفتی از ایران به پاکستان با کاهش چشم گیری روبرو شد. به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در کراچی، با شروع طرح هدفمندی یارانه و به خصوص حامل های انرژی، فروش بنزین قاچاق شده از ایران در پاکستان به شدت کاهش یافته است . ( روابط عمومی معاونت امور اقتصادی وزارت اموراقتصادی و دارایی ،۱۳۸۹ )

۲-۱۹ سایر تأثیرات یارانه:

سایر تأثیرات مربوط به یارانه به صورت زیر است :

۲-۱۹-۱ تأثیر یارانه بر توزیع و ترکیب جمعیت :

یکی از اثرات یارانه ها ، تأثیر بر متغیرهای جمعیتی و از جمله مهاجرت می‌باشد . یارانه ها با تأثیر بر مکانیسم قیمت محصولات بر توزیع و ترکیب جمعیت تأثیر می‌گذارند . این گونه سیاست ها با تأثیر بر روابط بخش های تجاری به ویژه بخش کشاورزی در سطح پایینی قرار داده شده و تأثیر منفی بر سطح درآمد کشاورزان و روستاییان می‌گذارند. اثر بر مهاجرت داخلی نیز روشن است، اختلاف درآمد در شهرها و روستاها باعث مهاجرت روستاییان به شهرها می شود .( سعیدی ،۱۳۷۰ )

۲-۱۹-۲ یارانه و الگوی مصرف :

یارانه های مواد غذایی در بیشتر جوامع به کالاهایی پرداخت می شود که نقش مهمی در الگوی مصرف بازی دارند؛ از سوی دیگر الگوی مصرف رابطه ای متقابل با عوامل اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی دارد و کالاهایی در ایران یارانه ی و سهمیه بندی هستند که کالاهای اساسی و جز الگوی مصرف پایه اغلب مردم هستند و تغیر قیمت آن ها مسلماًً الگوی مصرفی را در زمانی تغیر می‌دهد که هیچ جایگزین مناسبی از طریق تغیر ساخت های اقتصادی ارائه نشده است. لذا تأمین حداقل نیازهای اساسی مردم حتی اگر قشر آسیب پذیر به درستی شناخته نشده باشند، تغیر ساخت های اقتصادی به تغیر الگوی مصرف می‌ انجامد،تغیری که قطعاً شوک مهمی به الگوهای فرهنگی- اقتصادی وارد می‌کند .( سعیدی ،۱۳۷۰ )

۲-۲۰ روش های محاسبه یارانه :

برای محاسبه یارانه از روش های مختلفی بهره می گیرند که دو روش اصلی آن عبارتند از :

روش شکاف قیمت

روش معادل یارانه مصرف کننده

در روش دوم یارانه عبارتند از جمع جبری تفاوت بین قیمت های داخلی و جهانی به علاوه تمامی پرداخت های مالی مستقیم به مصرف کننده که قیمت پرداختی برای مصرف داخلی را کاهش می‌دهد . (مشعل ، نشریه کارکنان صنعت نفت ،۱۲آبان ۱۳۸۷)

۲-۲۱ نحوه پرداخت یارانه :

امروزه در جهان یارانه ها بیشتر به تولیدکنندگان و یا محصولات کشاورزی پرداخت می شود به گونه ای که باعث صیانت وضعیت معیشتی تولیدکنندگان و زارعان در مقابل نوسانات قیمت تمام شده و اولیه تولید در کشورها با مشکلی مواجه نمی گردد .اگر اعطا این نوع یارانه ها با حمایت های دولتی در مقابل نوسانات قیمت وجود نداشته باشد ، ممکن است باعث ورشکستگی شدید در بازار تولیدات صنعتی و کشاورزی گردد . مدل های دیگری از نحوه پرداخت یارانه در کشورهای مختلف وجود دارد که از جمله آن ها می توان به یارانه مستقیم اشاره کرد که به صورت نقد به اقشار آسیب پذیر پرداخت می شود، هم اکنون یارانه مستقیم در رأس دولت ایران می‌باشد .( اکبری ،۱۳۸۲ )

۲-۲۲ راهکارهای اصلاح نظام یارانه ها :

با توجه به ابعاد وسیع طرح هدفمند کردن یارانه ها دراقتصاد ایران ، برنامه های عملیاتی هدفمند کردن یارانه ها را می توان به صورت زیر بر شمرد :

شناسایی اقشار و فعالیت های آسیب پذیر

تبیین مبانی ، تعیین اقلام عمده، شیوه وسرعت اصلاحات قیمتی

تحلیل آثار اصلاحات قیمتی ‌بر تورم، تولید،تجارت خارجی، توزیع درآمد، هزینه بنگاه و آثارمالی آن بردولت

بررسی روش ها و شیوه های بازتوزیع و جبران خسارات زیان دیدگان از اصلاحات و نیز اصلاحات ساختاری و نهادی (حقوقی،سازمانی و…) موردنیاز (مشعل، نشریه کارکنان صنعت نفت،۱۲آبان ۱۳۸۷)

۲-۲۳ اهداف هدفمندی یارانه ها در راستای اصل ۴۴ :

پژویان (رئیس شورای رقابت) در پاسخ به سؤالی پیرامون تأثیر قانون هدفمندی یارانه ها بر اجرای قانون اصل۴۴ وخصوصی سازی گفت : اهداف هدفمندی یارانه ها در راستای قانون اصل ۴۴ از جمله آزاد سازی و کارایی اقتصادی است و در واقع همگام با اصلاحات اصل ۴۴ باید بازارها شفاف شود تا بخش خصوصی بتواند با کارایی بیشتر به فعالیت ادامه دهد.

رئیس شورای رقابت ادامه داد: واگذاری مدیریت اقتصادی به بخش خصوصی در واقع برای کاهش هزینه ها و بهبود تکنولوژی و افزایش سود آوری است که برای تحقق این اهداف باید قیمت ها واقعی شود و بازار از شرایط انحصار خارج شود.

این اقتصاددان با بیان اینکه اصلاحات اقتصادی که منجر به افزایش کارایی و شفافیت نشود بی نتیجه خواهد بود، گفت: ‌بنابرین‏ امیدورایم که دولت با کمک شورای رقابت در همه زمینه ها از جمله قیمت گذاری ها بتواند شرایط افزایش رقابت و کارایی اقتصادی را فراهم کند.

وی ادامه داد: دولت باید به سیستم بانکی و بخش اعتبارات توجه ویژه ای داشته باشد زیرا وظیفه اصلی تأمین اعتبارات برای افزایش سرمایه گذاری و ایجاد صنایع با تکنولوژی برتر و کم مصرف بر عهده این نهاد اقتصادی است.

وی راهکار اصلی کنترل تورم هدفمندی یارانه ها را اصلاح تراز و کاهش کسری بودجه دانست و گفت : با این کار دولت می‌تواند عامل اصلی تورم از بین ببرد قیمت ها را کنترل کند. (روابط عمومی معاونت امور اقتصادی وزارت اموراقتصادی و دارایی ، ۱۳۸۹)

۲-۲۴ موفقیت قانون هدفمندی در گروی کنترل قیمت ها :

رزاقی با تأکید بر اینکه موفقیت قانون هدفمندی یارانه ها در گروی کنترل قیمت کالاها و خدمات است افزود : اگر دولت بتواند با جلب مشارکت مردم و نیز با بهره گیری از هوشیاری آن ها، به مبارزه با گرانی ها اقدام کند و قیمت‌ها را مهار کند، قطعا در اجرای قانون موفق خواهد بود.(احمدی،ماهنامه هدایت، سال نهم)