۲ از آنجا که «داده پیام» «نوشته» یا «امضاء» نیست، به منظور تأمین شرایط تشریفاتی در برخی از عقود، قوانین تجارت الکترونیکی، داده پیام را در حکم «نوشته» و «امضاء دستی» دانسته اند.

۳ توافق دو اراده در قراردادهای الکترونیکی از طریق ارسال پیام الکترونیکی در قالب «ایجاب» و «قبول» صورت می‌گیرد.

۴ ماهیت قراردادهای الکترونیکی اقتضاء دارد که اعلامات مندرج در «وب سایت» فروشنده یا تهیه کننده خدمات دعوت به ایجاب و «نه ایجاب» باشد.

فصل چهارم:

قبولی و پرداخت در تعهدات

نظریه های نفوذ قبولی تعهدات

در خصوص زمان نفوذ قبولی چهار نظریه وجود دارد.

نظریه اعلام قبول

بر مبنای این نظریه همین اندازه که دو اراده در ایجاد اثر حقوقی توافق کنند عقد بسته می شود. برای تحقق عرفی تراضی نیز آگاه شدن گوینده ایجاب از قبول آن ضرورت ندارد (کاتوزیان، ۱۳۸۳: ص ۳۵۱).

عقد به محض صدور قبول پدید می‌آید. پس در همین زمان تعهد به وجود می‌آید و لو آن که قبول در روی صفحه کاغذ جواب نیامده باشد (جعفری لنگرودی، ۱۳۸۹: ص ۱۵۸).

عیب عمده نظریه اعلام اراده این است که چون اعلام اراده قبول برای طرف قبول امری داخلی و در اختیار اوست. نامبرده می‌تواند به میل خود زمان تشکیل عقد را به جلو یا عقب بوده حتی آن را منکر شود (امیری قائم مقامی، ۱۳۷۸: ص ۱۴۱).

نظریه ارسال

برای تحقق عقد، نامه باید ارسال شده باشد، چنان که به اداره پست تسلیم یا به نامه رسان تحویل شده باشد (صفایی، ۱۳۸۵: ص ۷۴).

این قاعده در حقوق انگلیسی قاعده صندوق پستی خوانده می شود. طبق این قاعده قبولی به محض پست شدن نامه قبولی محقق می شود. حتی اگر نامه مواجه با تأخیر شود، از بین برود یا گم شود. به طوری که هیچ گاه به ایجاب کننده نرسد باز عقد منعقد می شود.

زمان تشکیل عقد زمان ارسال نامه یعنی زمانی خواهد بود که نامه از اختیار و تصرف طرف قبول خارج و به تصرف اداره پست درآید (امیری قائم مقامی، ۱۳۷۸: ص ۲۴۲).

نظریه وصول

‌بنابرین‏ نظریه قرارداد در زمان وصول نامه به ایجاب کننده منعقد می شود (صفایی، ۱۳۸۵: ص ۷۴).

قبول باید چنان اعلام شود که رجوع از آن دیگر در اختیار گوینده نباشد. دادن نامه به پست کافی نیست زیرا هنوز هم ارسال کننده می‌تواند آن را از پست پس بگیرد. وصول نامه آماده آگاهی یافتن از مفاد آن است.

نظریه اطلاع

تحصیل رضایت واقعی در تشکیل عقد منوط به استحضار طرف ایجاب از قبول است (امیری قائم مقامی، ۱۳۷۸: ص ۲۴۴).

‌بنابرین‏ نظریه زمان انعقاد قرارداد او هنگامی است که ایجاب کننده از قبول آگاه می شود و به عبارت روشن تر قرارداد هنگامی منعقد می‌گردد که نوشته مبنی بر قبول و اصل و ایجاب کننده از مضمون آن آگاه شده باشد (صفایی، ۱۳۸۵: ص ۷۴).

تحویل کالا و خدمات

تحویل کالا بر دو نوع است:

۱٫سنتی ۲٫ الکترونیکی

برخی کالا که از طریق معاملات آنلاین یا اینترنت خریداری شده، به شیوه های سنتی یا با پست های سریع برای خریدار ارسال می‌شوند. حمل این گونه کالاها، کاملاً تابع قراردادهای سنتی یا تابع توافق طرفین است.

برخی داده ها یا خدمات، قابلیت ارسال الکترونیکی را دارند . از این رو، در برخی معاملات، سفارش کالا یا خدمات به صورت آنلاین و تحویل آن نیز به شیوه ی الکترونیکی است. تفاوت تحویل کالا به شیوه ی الکترونیکی با شیوه ی سنتی این است که در برخی موارد ، کالاهای موضوع معامله پیش از تحویل، وجود خارجی مستقل ندارند؛ زیرا این کالاها پیش از معامله وجود نداشته اند و به اعتباری «کالای آینده» نامیده می‌شوند. بحث «کالای مجازی» نیزمطرح است که تعاریف و مصادیقی از آن بیان شده است.

هنگامی که نرم افزاری خریده می شود ، ضبط و استخراج آن به صورت آنلاین و الکترونیکی میسر می‌گردد. برای نمونه معامله خرید لوح فشرده به صورت آنلاین با کارت اعتباری، ‌به این شرح است:

ـ مشتری، سایت موسیقی را مرور می‌کند؛

ـ فرم سفارش را پرمی­کند؛

ـ شماره کارت اعتباری و نوع کارت را درج می‌کند؛

ـ سفارش خود را عرضه می‌کند؛

ـ منتظر تحویل گرفتن لوح فشرده می شود.

اگربخشی از فرایند تجارت الکترونیک در مدل B2C مستلزم تحویل نوعی کالای فیزیکی به خریدار باشد، باید در مدل طراحی شده برای این فرایند، حتما یه سازوکار مناسب رساندن اقلام خریداری شد به مشتری نیزفکر اساسی کرد. در کشورهای صنعتی دنیا شرکت های بزرگی وجود دارند که در این زمینه تخصص دارند. کسانی که یک تجارت الکترونیکی به راه می اندازند برای تحویل دادن سریع و به موقع کالای خود در محل مشتری، با این شرکت قرارداد می بندند. خوشبختانه در ایران نیز شرکت پست جمهوری اسلامی، به کسانی که قصد فروش کالا از طریق اینترنت را دارند، خدمات ویژه ای با همان کارکردرا عرضه می‌کند. توجه کنید که در این زمینه، یک پیک ساده، کافی نیست. چنین مقولاتی به پشتوانه های دیگری مانند بیمه شدن کالادر طول مسیرو نیز تحویل سریع کالا نیازمند است تا خرید اینترنتی، در مجموع از حالتی که خود کاربر به سطح شهر برود و حضوری آن کالا را خریداری کند، کندتر نباشد (نوعی پور، ۱۳۸۴).

عملیات پرداخت

پس از گشت و گذار در سایت فروشنده و پر کردن سبد خرید مجازی از کالاهای مورد نیاز، کاربر با فشردن یک دکمه یا لینک ویژه، وارد مرحله نهایی کردن عمل خرید^[۵۹] می شود.

پس از ورود کاربر ‌به این قسمت از سایت، فروشنده، اطلاعات مربوط به کارت اعتباری مشتری را از او درخواست می‌کند. فروشنده برای صدور صورت حساب و برداشت پول از حساب مشتری، ‌به این اطلاعات که در اصطلاح به آن ها «Biling Information» است. همچنین از مشتری اطلاعات مربوط به آدرس و محل دریافت کالاهای سفارش داده شده (در صورتی که کالاها فیزیکی باشند.» تقاضا می­ شود. این اطلاعات،^[۶۰] شامل آدرس دریافت کالا^[۶۱]است که ممکن است با آدرس خریدار متفاوت باشد، مثلاً شاید شما مایل باشید کالا را به آدرس دوست خود بفرستید.

در پایان این مرحله، با زدن یک دکمه، سایت فروشنده عملیات پردازش پرداخت آنلاین را آغاز می‌کند.

در این مرحله، هزینه کالا (شامل قیمت اولیه منهای تخفیف ، به علاوه مالیات و هزینه در سال) از حساب مشتری نزد بانک خریدار^[۶۲]ـ یعنی همان بانکی که کارت اعتباری مشتری را صادر ‌کرده‌است ـ کسر و به حسابی ^[۶۳]منظور شود که نزد بانک فروشنده^[۶۴] است.

۳٫متباعین ( طرفین قرارداد) در تجارت سنتی و بیع الکترونیک

در تجارت سنتی طرف های تجارت عبارتند از:

۱٫افراد یا اشخاص حقیقی، نظیر معامله یا عملیات تجاری بین دو شخص حقیقی تاجر؛

۲٫ افراد یا اشخاص حقوقی، نظیر تجارت بین دو شرکت؛

۳٫ اشخاص حقوقی و حقیقی، نظیر تجارت بین یک شرکت و یک شخص حقیقی.

روش های پرداخت الکترونیکی