جدول ۴-۳: توزیع فراوانی پاسخ‌های ارائه شده به سؤال سوم – حسابداری مدیریت

شماره سؤال‌
شرکت شما چگونه موضوعات حسابداری مدیریت را در میان بخش­ها، قسمت ­ها و واحدها می­گنجاند؟

تعداد
درصد
درصد تجمعی

۱

شرکت فقط از معیارهای مالی جهت ارزیابی­ و برنامه‌ریزی‌های راهبردی خود استفاده می­ نماید.

۳۴

۳۵/۲۶

۳۵/۲۶

۲

شرکت از تعدادی شاخص مبتنی بر حسابداری مدیریت، که شامل یا معیارهای مالی و یا معیارهای غیرمالی است در راستای هدف‌های راهبردی شرکت استفاده می­ نماید (مثل افزایش سهام بازار، افزایش سودآوری، افزایش سودمندی و…).

۳۴

۳۵/۲۶

۷۰/۵۲

۳

معیارهای حسابداری مالی و حسابداری مدیریت جهت ارزیابی و برنامه­ ریزی راهبردی شرکت دخالت داده می­ شود.

۳۴

۳۵/۲۶

۰۵/۷۹

۴

شرکت از تعدادی کاربرگ مربوط به معیارهای عملکرد استفاده می­ کند که لزوماًً ‌بر اساس حسابداری نیستند و جهت ارزیابی و ترکیب کردن هدف‌های راهبردی آن است.

۲۵

۳۵/۱۹

۴۰/۹۸

۵

شرکت از شاخص‌های خاصی مبتنی برحسابداری مدیریت که شامل هم معیارهای مالی و هم معیارهای غیرمالی در راستای هدف‌های راهبردی شرکت است، استفاده می‌کند.

۲

۶۰/۱

۱۰۰

جمع

۱۲۹

۱۰۰

—

همان طور که در جدول شماره ۴-۴ ملاحظه می‌شود، برای سؤال چهارم پرسشنامه که برای بررسی برنامه کاری کارکنان حسابداری مدیریت طراحی و تدوین شده است، ۵۰/۳۹ درصد از پاسخ‌دهندگانبه این مورد اشاره کرده‌اند که فرصت‌ها و الزاماتی در برنامه کاری کارکنان حسابداری مدیریت شرکت‌ها وجود دارد و در سایر موارد سیاست کاری خاصی که تنها مختص کارکنان حسابداری یا کارکنان حسابداری مدیریت باشد، وجود ندارد.

جدول ۴-۴: توزیع فراوانی پاسخ‌های ارائه شده به سؤال چهارم – حسابداری مدیریت

شماره سؤال‌
کدام گزینه زیر برنامه­کاری برای کارکنان حسابداری مدیریت را نشان می‌دهد؟
تعداد
درصد
درصد تجمعی

۱

در اینجا برنامه کاری برای تمام کارکنان شرکت وجود دارد و سیاست کاری خاصی که تنها مختص کارکنان حسابداری باشد، وجود ندارد.

۳۱

۲۴

۲۴

۲

در اینجا برنامه کاری برای تمام کارکنان مالی وجود دارد، تقریباً غیررسمی است و مختص کارکنان حسابداری مدیریت نمی ­باشد.

۴۷

۵۰/۳۶

۵۰/۶۰

۳

در اینجا فرصت‎هایی برای کارکنان حسابدرای مدیریت وجود دارد. در این رابطه، کارکنان باید خودشان برنامه ­های آموزشی مربوط را که علاقه‌مند به دانستن آن هستند بدانند. مدیریت ممکن است بهترین برنامه آموزشی برای آن‌ ها را نداند.

۱۹

۷۰/۱۴

۲۰/۷۵

۴

در اینجا الزاماتی در برنامه کاری کارکنان حسابداری مدیریت توسط مدیر تعیین شده است. ممکن است کارکنان حسابداری مدیریت نیاز به درخواست از مدیریت جهت نوع آموزش مورد علاقه خود داشته باشند.

۲۴

۶۰/۱۸

۸۰/۹۳

۵

در اینجا الزاماتی در برنامه کاری کارکنان حسابداری مدیریت توسط مدیر تعیین شده است. کارکنان حسابداری مدیریت آموزش ویژه مرتبط حسابداری مدیریت را جهت توسعه و گسترش کارشان دریافت کرده ­اند.

۸

۲۰/۶

۱۰۰

جمع

۱۲۹

۱۰۰

—

همان طور که در جدول شماره ۴-۵ ملاحظه می‌شود، برای سؤال پنجم پرسشنامه که برای بررسی تعیین نیازمندی‌ها و انتظارات مشتریان جاری و آتی طراحی و تدوین شده است، در بیش از ۵۲ درصد از موارد، پاسخ‌دهندگان ‌به این مورد اشاره کرده‌اند که نیازهای خدماتی مشتریان با توجه به نوع فعالیت شرکت جهت پاسخ‌گویی به آن‌ ها مشخص شده است و در سایر موارد چنین رویکردی، وجود ندارد.

1. 1. – Knowled-Based Economy ↑

1. 1. – Itami ↑

1. 1. – Bontis ↑

1. 1. -Mertins ↑

1. 1. – Intangibles ↑

1. 1. – Donnel et al ↑

1. 1. -Argreis ↑

1. 1. -Choe ↑

1. 1. – Bruggeman and slagmuler ↑

1. 1. -Advanced manufacturing technology ↑

1. 1. -Sosana and et al ↑

1. 1. – March & simon ↑

1. 1. – Faleknur ↑

1. 1. -Curado ↑

1. 1. -miller ↑

1. 1. -kander and sharma ↑

1. 1. -Tomus & Allen ↑

1. 1. -Rhodes and et al ↑

1. 1. -Nanni et al& Otley et al ↑

1. 1. – Little et al ↑

1. 1. – Conner and Prahald ↑

1. 1. – Sinonin ↑

1. 1. – Kraatz ↑

1. 1. – Barr ↑

1. 1. – Pennings ↑

1. 1. – Young and Selto ↑

1. 1. – Chenhall ↑

1. 1. – Sim and Killough ↑

1. 1. – Yadav& et al ↑

1. 1. – Chen hall ↑

1. 1. -Schaffer & et al 2004 ↑

1. 1. – choe 2004 ↑

1. 1. – Nevis et al ↑

1. 1. – Lam ↑

1. 1. – Shirani ↑

1. 1. – Garvin ↑

1. 1. – choe ↑

1. 1. -bruggeman and slagmuler ↑

1. 1. -Ouksel et al ↑

1. 1. – Jayram et al ↑

1. 1. -Joshi ↑

1. 1. -Devaraj ↑

1. 1. – Just in Time ↑

1. 1. – Abernethy and Brownell ↑

1. 1. – Miller ↑

1. 1. – Harrison and et al ↑

1. 1. -Advanced manufacturing technology ↑

1. 1. -Bennet ↑

1. 1. – Cyert & March ↑

1. 1. – Davies ↑

1. 1. – Bayrakta raglu&konanize ↑

1. 1. – Argris & schou ↑

1. 1. -Jelinek ↑

1. 1. -sange ↑

1. 1. – Wajson ↑

1. 1. – Grantham ↑

1. 1. -Argyris ↑

1. 1. -Recogonize ↑

1. 1. -adjustment ↑

1. 1. -schon ↑

1. 1. – Tasng ↑

1. 1. – cognitive ↑

1. 1. – Behavioral ↑

1. 1. – Mouris ↑

1. 1. – Descriptive analytical ↑

1. 1. – prescriptive ↑

1. 1. – sinkula ↑

1. 1. -Miller ↑

1. 1. – Narver ↑

1. 1. – Lukas etal ↑

1. 1. – stata ↑

1. 1. -Faule & layels ↑

تصادفی ساده انتخاب گردیده است. در این پژوهش مؤلفه‌ های( یگانگی نهادی، ملاحظه گری، ساخت دهی، پشتیبانی منابع، روحیه و تأکید علمی مدرسه عوامل اصلی مورد سنجش در سلامت سازمانی بوده است. همچنین رابطه هر یک از این ابعاد بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به هدف و نوع پژوهش، ابزار جمع‌ آوری داده ها از پرسشنامه استاندارد سلامت سازمانی (OHI) با ۳۸ سوال برای ارزیابی سلامت سازمانی و برای ارزیابی پیشرفت تحصیلی از میانگین معدل دانش آموزان آن ها استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شده و تجزیه و تحلیل داده ها در راستای بررسی فرضیه تحقیق از طریق آزمون همبستگی پیرسون، آزمون لوین، تحلیل واریانس، آزمون تعقیبی توکی پرداخته شده است. برای تجزیه و تحلیل سوالات پژوهش از برخی آمار توصیفی استفاده شده و به توصیف میانگین، انحراف استاندارد، کجی و کشیدگی متغیر های تحقیق پرداخته شده است.

نتایج آزمون نشان داده است که سلامت سازمانی رابطه مستقیم، مثبت و معناداری با پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان دارد. یافته ها این پیشنهاد را مطرح می‌کند که ارتقاء هر چه بیشتر سطح سلامت سازمانی و توجه به مؤلفه‌ های آن، در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مؤثر خواهد بود.

واژگان کلیدی: سلامت سازمانی، پیشرفت تحصیلی، دانش آموزان منطقه ۸

فصل اول

کلیات تحقیق

مقدمه

جهان امروز بیش از هر زمان دیگری به یک جهان سازمانی مبدل شده است بدین ترتیب اهمیت سازمان ها که بیشترین دوران زندگی انسان در آن ها سپری می شد روز به روز آشکار تر و نقش آن ها در تحقق ‌هدف‌های‌ انسانی روشن تر می‌گردد (جاسبی، ۱۳۸۵، ص۴۲). در واقع سازمان‌ها در رهبردی دنیای معاصر نقش دارند و جایگاه والا و برجسته ای در ساختار فرهنگی و اجتماعی جوامع پیدا کرده‌اند و بسیاری از فعالیت‌های اساسی و حیاتی مربوط به زندگی مردم در سازمان‌ها انجام می‌گیرد و زندگی بدون وجود سازمان‌های گوناگون آموزشی، صنعتی، بازرگانی، خدماتی، سیاسی، نظامی و غیره تقریباً مقدور نیست با وجود این، نیل به موفقیت و پیشرفت همه جانبه و تأمین رفاه و آسایش به صرف وجود سازمان ها تحقق نمی یاید، بلکه برای این منظور به سازمان های کار آمد و اثر بخش نیاز است ( کورمن، ترجمه شکر کن،۱۳۸۳). از مهمترین سازمان‌ها می توان به سازمان آموزش و پرورش اشاره کرد که اثر بخش و کارآمدی آن تأثیر بسزایی در فعالیت و رشد سازمان‌های دیگر دارد. در بین عوامل مختلفی که در توسعه جامعه مطرح می شود، آموزش و پرورش از مهمترین عوامل رشدی به حساب می‌آید. تعلیم و تربیت سبب افزایش دانش، مهارت، درک و توانایی انسان‌ها می شود (میر کمالی،۱۳۸۳، ص۱۶۰). بر اساس رویکرد سیستمی، هر جامعه به عنوان یک نظام کلی در نظر گرفته می شود که در درون خود دارای سازمان‌هایی می‌باشد، هریک از این سازمان‌ها به منزله یک خرده نظام می بایست در کنار یکدیگر همگام و هماهنگ، در جهت تحقق هدف نظام بزرگ تر گام بردارند. شرط این همگامی و هماهنگی این است که سازمان ها از ویژگی های لازم و کافی یک سازمان سالم برخوردار باشند (هوی و میسکل، ترجمه عباس زاده،۱۳۸۳). مدرسه نیز که از خرده نظام های آموزش و پرورش سیستمی باز است که برای ادامه فعالیت و بقای خود باید شرایط متغیر محیطی سازگار شود تا بتواند با اثر بخشی فعالیت کرده و در دراز مدت دوام بیاورد (علاقه بند، ۱۳۷۷، ص۱۸۴). و این سازگاری با شرایط در جهت اثر بخشی از خصوصیات سازمان‌های سالم است. حال این سؤال مطرح می شود که سلامت سازمانی چیست ؟

سازمان‌ها می‌توانند مانند افراد و خانواده ها سالم و بالنده یا نا سالم و پریشان باشند. وظیفه ی اساسی هر مدیر موفق آن است که نشانه های سازمان سالم را بشناسد و بخشی از فعالیت‌های خود را معطوف ایجاد فضای روانی که کارکنان تحت نظارت رشد یابند و با علاقه به کار خلاق بپردازند (ساعتچی، ۱۳۷۶، ص۱۳۴). از مشخصات یک سازمان سالم آن است که سلامت جسمی و روانی کارکنان آن به جهان اندازه مورد توجه و علاقه ای مدیریت سازمان قرار می‌گیرد که تولید و بهره وری مورد تأکید قرار گرفته است. مدیریت اثر بخشی بدون توجه به اعتقاد به سلامت روانی کارکنان و در نتیجه توجه به سلامت سازمانی کارکنان حاصل نمی شود (ساعتچی، ۱۳۷۶، ص۳۳). به اعتقاد مایلز (۱۹۶۹)^[۱] دوام و پایداری سازمان‌ها در محیط خود و رشد و گسترش توانایی خود جهت سازگاری با آن منوط به برخورداری از سلامت می‌باشد. لایدن و کلینگل (۲۰۰۲)^[۲] نیز اظهار می دارند که سازمان ها در صورتی می‌توانند وظایف خود را به طور جداگانه انجام دهند و رشد یابند که از سلامت برخوردار باشند. با توجه به آنکه از سازمانآموزش و پرورش به عنوان صنعت رشد نام می‌برند و منزلت اجتماعی آن افزایش یافته و شمار مؤسسات و خدمات آموزشی گسترش پیدا ‌کرده‌است و این صعود و رشد خدمات و بودجه مستلزم بهبود کمی و کیفی این سازمان به طور هماهنگ است (علاقه بند، ۱۳۷۸). به نظر می‌رسد باید به مدارس به عنوان تامین کننده نیروی انسانی مورد نیاز سایر سازمان‌ها، توجه خاصی صورت بگیرد چون مدارس، جز معدود سازمان‌هایی هستند که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم بر سازمان‌های دیگر تأثیر می‌گذارند. برای این منظور باید بستر مناسب بهبود کمی و کیفی مدارس فراهم شود و این امکان پذیر نخواهد بود مگر با شناخت مشکلات و عوامل تأثیر گذار بر جو مدارس. یکی از مفاهیمی که در نیمه ی دوم قرن بیستم برای شناخت مدارس در نتیجه تحقیقات توسعه داده شده ی مفهوم سلامت سازمانی مدارس می‌باشد. سلامت سازمانی مدرسه چارچوب دیگری برای مفهوم سازی جو عمومی مدرسه است. مفهوم سلامت مثبت در یک سازمان توجه را به شرایطی جلب می‌کند که رشد و توسعه ی سازمان را تسهیل کـرده یا مـــوجب پویایی های سازمــانی می‌باشد (هوی و میسکل، ترجمه عباس زاده، ۱۳۸۲، ص۴۴۸). مدارس سالم معلمان متعهد و با روحیه ای دارند که به یکدیگر و به مدیر اعتماد دارند، دارای جوی باز هستند و معلمان و دانش آموزان موفقی دارند، در چنین مدارس پیشرفت و رشد دانش آموزان، معلمان و مدیران، ‌هدف‌های‌ قابل تحقیقی به حساب آیند. مدارس سالم و پویا موجبات انگیزش و علاقه مندی به کار را در مدیر و معلمان فراهم آورده و باعث افزایش کارایی که به نوبه ی خود عامل مهمی در افزایش اثر بخش از جمله پیشرفت تحصیلی دانش آموزان که از جلوه های نمایان موفقیت نظام آموزشی می‌باشد، می‌گردد. مطالب عنوان شده که حاکی از اهمیت سلامت سازمانی در ایجاد بستری مناسب برای کارایی و اثر بخشی دارد، محقق را بر آن داشت که به بررسی سلامت سازمانی و رابطه آن بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مدارس راهنمایی، بپردازد.

۱ـ ۱ بیان مسئله

1. 1. – Seagoing ship ↑

1. 1. – gross tonnage: ظرفیت غیر خالص به حجم کلیه ی فضا های بسته داخلی کشتی اعم از انبارها، خن ها و سایر قسمت های کشتی که اختصاص به حمل بار ندارد اتلاق می شود. ↑

1. 1. – فرمانفر مائیان، ابوالبشر، حقوق دریایی، بحث تحلیلی درباره ی قانون دریایی ایران، اسفند ۱۳۴۹، چاپخانه خرمی، ص ۱۵٫ ↑

   

1. 1. – ماده ۱ آیین نامه شماره ۱۶۲۲۵۴، مصوب ۱۳ ژوئن ۱۹۵۷ لبنان در خصوص تعریف کشتی رانی. ↑

1. 1. – Coastal trade ↑

1. 1. – Navigation au long cours au navigation international ↑

1. 1. 1. – برای مثال می توان از کشور های فرانسه، لبنان، مصر و ترکیه نام برد. ↑

   

1. 1. – Cabotages ↑

1. 1. – سازمان بنادر و کشتی رانی در اجرای وظایف و اختیارات قانونی خود ناشی از ماده ۱۹۲ قانون دریایی مصوب ۱۳۴۳ و بند ۱۰ ماده ی ۳ آیین نامه ی تشکیل سازمان بنادر و کشتی رانی مصوب بهمن ماه ۱۳۴۸ و به دلیل رعایت مفاد کنوانسیون بین‌المللی «استاندارد های آموزش، صدور گواهی نامه و نگهبانی دریانوردان» (STCW- 78) مصوب مرداد ماه سال ۱۳۷۵ شمسی مجلس شورای اسلامی و با استناد به مفاد اصلاحیه ی کنوانسیون های فوق، این دستورالعمل را به منظور صدور و اعطای گواهینامه های شایستگی دریانوردی به فرماندهان و کارکنان عرشه کشتی های بازرگانی تصویب نمود و از تاریخ ۲۷/۴/۱۳۷۷ قابلیت اجرا پیدا کرد. ↑

1. 1. – چرچیل، رابین و آلن لو، حقوق بین الملل دریا ها، ترجمه ی بهمن آقایی، کتابخانه گنج دانش،تهران ،۱۳۷۷، ص ۵۵۹٫ ↑

1. 1. – ماده ۱۱۶ کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق دریاها. ↑

1. 1. – پورنوری، منصور و حبیبی، حقوق بین الملل دریا ها، کنوانسیون حقوق دریا ها مصوب ۱۹۸۲، پاییز ۱۳۸۳، مرکز ملی اقیانوس شناسی، گروه حقوق دریا، ص ۶۶-۶۷، ماده ۶۲٫ ↑

1. 1. – دستورالعمل قانون گذاری دریایی (Guide Line for Maritime Legislation) سازمان ملل که با حمایت های مالی دولت هلند و همکاری کمیته ی دریایی بین‌المللی (CMI)، سازمان بین‌المللی کار (ILO)، سازمان بین‌المللی دریایی (IMO) و کنفرانس تجارت و توسعه ی سازمان ملل متحد (UNCTAD) با هدف یکپارچه و متحدالشکل کردن قوانین دریایی کشور ها تدوین و ت هیه شده است، خواستار آن است تا این دستورالعمل در تنظیم قوانین کشورهای آسیایی و منطقه ی اقیانوسیه در نظر گرفته شود. ↑

1. 1. – Safty of ships ↑

1. 1. – The International Convention for the Safty of Fishing Vessels, 1677. ↑

1. 1. – ماده ۳ کنوانسیون مربوط به مصونیت کشتی های دولتب مصوب ۱۰ آوریل ۱۹۲۶ بروکسل. ↑

1. 1. – Code ↑

1. 1. – Island of Rhodes: The Rhodes law of jettison “lex Rhodia de Iactu” ↑

1. 1. – Roman law ↑

1. 1. – Antonius Puis ↑

1. 1. – I am indeed Lord of the word, but the lord of the sea is the law. ↑

1. 1. – Lex Mercatoria ↑

1. 1. – Code of the laws and customs used by Mediterranean Region Countries in the 13-14^th Centuries. ↑

1. 1. – R. RODIERE, précis de Droit Maritime, 5e edition, Paris, librarie Dalloz, 1971, No. 9. ↑

1. 1. – Maritime rules disseminated in ports of Frnace, Spain, England and others in the 12^th– 17^th– Centuries. ↑

1. 1. – www.marleg.com,op.cit. ↑

1. 1. – Maritime Laws of the Island of Gotland. ↑

1. 1. – Hugo Tiberg, Maritime Law, in website: www.juridcium.Su.se/Jurweb ،pp. 1-2. ↑

1. 1. – Hanseatic code ↑

1. 1. – Rouen ↑

1. 1. Rodiere,R, PRECIS DE DROIT MARITIME , paris , 1977 ,op. cit. No. 14 ↑

1. 1. – سمیرا الشر قاوی، محمود، القانون البحری، دارالنهضه العربیه، القاهره، الطبعه الثانیه، ۱۹۸۷، شماره های ۲۸- ۳۰٫ ↑

1. 1. Association de Droit International ↑

1. 1. – Anvers ↑

1. 1. – Cost Insurance and Freight ↑

1. 1. – Comite Maritime International ↑

1. 1. – فصل های دوم، چهارم، پنجم، هشتم، دهم، یازدهم و دوازدهم بر مبنای ترجمه ی مواد کنوانسیون های بین‌المللی بوده که با هدف یکنواخت کردن قوانین دریایی کشور ها تهیه و تنظیم و فصل های ششم و هفتم بر اساس مقررات قوانین کشور های فرانسه وبلژیک تدوین و تصویب شده است. ↑

1. 1. – برای مثال برخی از این قوانین به قرار ذیل است:– قانون اجازه تضمین وام های دریافتی شرکت های کشتی رانی مصوب ۷/۵/۱۳۵۳٫

      – قانون مجازات عاملان متخلف در امر حمل و نقل کالا مصوب ۲۳/۱/۱۳۶۷٫

      – قانون مجازات متخلفان از تعرفه نرخ حمل کالا و مسافر مصوب ۲۳/۱/۱۳۶۷٫ ↑

1. 1. – بند های ۳ و ۱۰ آیین نامه ی سازمان بنادر و کشتی رانی مصوب بهمن ماه ۱۳۴۸ کمیسیون های خاص دو مجلس شورای ملی و سنا در خصوص وظایف سازمان به شرح زیر است:– تهیه و تنظیم و اجرای مقررات بندری و درایی و کشتی رانی بازرگانی طبق قوانین.

      – اعطای گواهینامه های صلاحیت فنی، دریایی و غیره به افراد واحد های دریایی طبق مقررات مربوط. ↑

1. 1. – International Convention on Standards of Training and Certification and Watchkeeping for Seafarers 1978. ↑

1. 1. – به موجب ماده ۴ آیین نامه ی سازمان بنادر و کشتی رانی مصوب بهمن ماه سال ۱۳۴۸، ارکان سازمان به قرار زیر است:الف) شورای عالی؛

      ب) هیئت عامل؛

      پ) مدیر عامل.

      شورای عالی از چند وزیر امور اقتصادی و دارایی، وزیر راه و ترابری تشکیل شده و ریاست آن با وزیر امور اقتصادی و دارای است. ↑

1. 1. – به تجویز ماده ۱۰ قانون تغییر نام «وزارت راه» به «وزارت راه و ترابری» و تجدید تشکیلات و تعیین وظایف آن مصوب ۱۳۵۳، شورای عالی هماهنگی ترابری کشور در وزارت راه و ترابری تشکیل شده است. ↑

1. 1. – Rodiere, ibiod,. Op. cit, No. 21 et s. ↑

1. 1. – Association de Droit International ↑

1. 1. – ICC: International Chamber of Commerce ↑

1. 1. – CMI: Comite Maritime International ↑

1. 1. – UNO: United Nations Organization ↑

1. 1. – IMO: International Maritime Organization ↑

1. 1. – The main sources of international law are international conventions. This is particularly true for maritime law. Throughout the years a great number of important maritime conventions have been concluded … ↑

1. 1. – ماده ۹ قانون مدنی ایران مقرر داشته: «مقررات عهودی که بر طبق قانون ا ساسی بین دولت ایران و سایر دول منعقد شده باشد در حکم قانون است». ↑

معدودند کشورهایی که صریحاً ‌به این قاعده ‌در مورد مالکیت فکری توجه کرده‌اند، مثلاًحسب آنچه درماده ^[۲۰۵] ۱۱۰ قانون حقوق بین الملل خصوصی سویس آمده است : مالکیت فکری باید به وسیله قانونی که حمایت از آن درخواست شده است مورد بررسی قرار گیرد که اطلاق بسیاری دارد و تمامی موضوعات مالکیت فکری را تابع آن گردانیده است، قانون مدنی ۱۹۸۶ آلمان و اصلاحات ۱۹۹۹، که حاوی مباحثی راجع به قواعدحل تعارض است، صریحاً به موضوعات ناظر بر مالکیت فکری اشاره ای نکرده است، اما رویه قضایی آن، قائل به اعمال قانون کشوری است که حمایت برای آن درخواست شده است ^[۲۰۶].

قاعده اعمال قانون کشوری که حمایت برای آن درخواست شده است با جمودی که دارد نمی تواند در بسیاری از موارد با مصلحت همخوانی داشته باشد مثلا« اعتبار قراردهای ناظر بر انتقال حقوق مالکیت فکری و روابط استخدامی(که قانون خاص حاکم بر خود یعنی همان قانون حاکم بر اصل قرار داد را می طلبد ) با قانونی که از این قاعده (کشوری که حمایت برای آن درخواست شده است ) ناشی می شود احتمالاً قرابت زیادی نداشته باشد^[۲۰۷] ».

همچنان که گفت شد، کشورها قانوناً کمتر به اعلام قاعده حل تعارض ‌در مورد مالکیت فکری پرداخته‌اند و این دادگاه ها هستند که با رویه قضایی خود ‌به این مهم جامه عمل پوشانده اند، بسیاری از دادگاه ها، قاعده قانون کشوری که حمایت برای آن درخواست شده است را حداقل در موراد نقض حقوق بین الملل مالکیت فکری به کار می بندند که تبلوری از اصل سرزمینی بودن حقوق مالکیت فکری است و مضافاً اینکه با معاهدات بین‌المللی هم همخوانی بیشتری دارد^[۲۰۸] یکی از مواردی که احساس می شود، محل توجه به قاعده اعمالِ قانون کشوری که حمایت برای آن درخواست شده است، می‌باشد، بند ۲ ماده ۵ کنوانسیون برن است که قبلاً ‌در مورد آن به تفصیل سخن رفته است و نهایتاًً طی آن مشخص شد، حسب عقیده کسانی که بند ۲ ماده ۵ کنوانسیون برن را قاعده حل تعارض درنظر می گیرند، می بایست آن را قاعده قانون کشوری که حمایت برای آن درخواست شده است، دانست که البته صحت این ادعا، و محل اجرای آن، در هاله ای از ابهام است^[۲۰۹].

نباید از یاد برد که قاعده قانون کشوری که حمایت برای آن درخواست شده است، بعد از قانون مقر دادگاه نسبت به سایر قواعد حل تعارض، با اصل سرزمینی بودن ارتباط بیشتری دارد و ازین روست که با مسائل مستحدثه در حقوق مالکیت فکری که ناشی از گسترش رسانه های جمعی است، چندان همخوانی ندارد.

۴-۲-۵٫قانون کشوری که اثر اصالت خود را از آن گرفته است^[۲۱۰]

آثار کپی رایتی بر خلاف موضوعات مالکیت صنعتی که نیازمند به ثبت است و وابسته به قوای عمومی یک کشور است، متکی بر شخص می‌باشد. در مسائل حقوق بین الملل خصوصی، موضوعاتی که به فرد بر می‌گردد تابع کشور متبوع آن شخص است چرا که در جامعه جهانی، فرد با ملیتش(تابعیتش) است که شناخته می شود، در مسائل کپی رایتی هم که با شخصیت فرد رابطه نزدیکی دارد، در بسیاری از موارد، قانون کشور متبوع پدید آورنده حاکم بر مسئله می‌گردد. ‌در مورد تعیین کشوری که اثر اصالت خود را از آن گرفته، اتفاق نظر وجود ندارد و بسیاری از کشورها با توجه به بند۲ ماده ۵ کنوانسیون برن، کشوری که اثر برای اولین بار در آن منتشر شده را به عنوان کشور اصیل پذیرفته اند؛ اما چنان که می بینیم در اصول الی، ماده ۳۱۳، کشور محل اقامت پدید آورنده را در زمان پیدایش اثر، دارای چنین خصوصیتی می‌داند^[۲۱۱]؛ لذا بعضی کشورها و اصول، مصداق قانون کشوری که اثر اصالت خود را از آن اتخاذ ‌کرده‌است، قانون کشوری می دانند که اثر برای اولین بار در آن منتشر شده است، که رفته رفته خود به عنوان قاعده ای مستقل پنداشته می شود که احتمالا به دلیل اهمیتی است که انتشار و محل آن در آثار مالیکت فکری دارد. قانون مدنی پرتقال در ماده ۴۸، حمایت از اثر را در صورتی که هنوز منتشر نشده باشد، طبق قانون متبوع پدید آورنده و در صورتی که متشر شده باشد، مشمول قانون کشوری می‌داند که اثر برای اولین بار در آن منتشر شده است. در آمریکا وضعیت به گونه ای دیگر است، «دادگهاه های آمریکا معمولاً درمورد کپی رایت، قانونی را که بیشترین ارتباط را با طرفین و قضیه دارد، قانون حاکم می دانندو آن را در عمل، قانون کشوری متبوع مؤلف و اولین مکان نشر اثر او معنا کرده‌اند و این، یعنی قاعده قانون کشوری که اثر، اصالت خود را از آن گرفته است^[۲۱۲]»، در حالی که در آمریکا، تحت عنوان قاعده کشوری دارای نزدیک ترین ارتباط با قضیه، ‌به این قانون دست یافته اند.

اصل کشور اصیل که علیه اصل سرزمینی بودن توسعه یافته است، همواره با آن در تقابل بوده و آن را مانعی بر سر راه خود دیده است (بدین جهت که طبق آن، با تغییر محل اقامه دعوا، قانون حاکم تغییر نخواهد کرد و ثابت می ماند) این محاسن سبب نمی شود که معایبش را از یاد ببریم، عیب این قاعده را می توان د رآن دید که قانون مبتنی بر آن، الی الابد ثابت باقی می ماند و امکان تغییر آن به جهت بعید بودن احتمال تغییر ملیت فرد و کشوری که برای اولین بار اثر در آن منتشر شده، غیر ممکن به نظر می‌رسد. عیب دیگر در این زمینه، همانا احراز قانون متبوع مؤلف در کارهای مشترک و مشاعی است که قضیه را پیچیده می‌کند (چرا که در کارهای مشترک معلوم نیست باید ملیت کدام یک از پدید آوردگان را ملاک قرار داد، به هر تقدیر قاعده کشوری که اثر اصالتش را وامدار آن است ) از پذیرش عمومی زیادی برخوردار نیست^[۲۱۳].

از دیگر عیب هایی که می توان ‌در مورد این قاعده بر شمرد، این است که همخوانی زیادی با کنوانسیون برن و قواعد صلاحیت قضایی بین‌المللی ندارد و این امر مزید بر مشکلاتی است که در صورت مشترک بودن مالکیت با تعدد قانون صالح مواجه خواهد شد و این امر ‌در مورد موضوعات اینترنتی و ماهواره ای که افراد مختلفی در آفرینش کار، نقش آفرینی می‌کنند مهم به نظر می‌رسد، شاید ‌به این جهت است که در اصول ماکس پلانک ‌به این قاعده توجهی نشده است^[۲۱۴].

تایپ وسط­چین: این شیوه می ­تواند زمانی که برای بلوک­های کوتاه متن استفاده می­شودبسیار تاثیرگذار باشد مانند تیترها، عنوان­ها، عناوین فرعی، دعوت­ها، اعلان­ها، اشعار. در این شیوه بدون این که فضای سفید اضافه شود، سطرهای تایپ از مرکز با یک­دیگر هماهنگ می­شوندو لبه ­های ناهموار را در سمت چپ و راست ایجاد ‌می‌کنند.این روش، تقارن و زیبایی را در کار ایجاد می­ کند اما زمانی که برای مقدار زیادی از نوشته استفاده شود، خوانایی را کاهش می­دهد.

تایپ دورچین: این روش تایپی است که دورتادور محیط یک تصویر، عکس یا عنصر دیگر گرافیکی تراز می­ شود. می ­تواند در حاشیه راست یا چپ یا هر دو حاشیه به کار رود.

تایپ جورچین: تایپ جورچین، تنها با هدف زیبایی، درون شکل خاصی قرار ‌می‌گیرد. همیشه برای این که شکل خاصی را به خود بگیرد، هم­تراز می­ شود. اگر پهنای خطوط کم باشد، احتمالأ به ویرایش متن و کار با دست برای جلوگیری از به وجود آمدن فضای زیاد بین کلمات یا حروف، رودخانه­­ی سفید و خطوط فشرده یا کشیده شده احتیاج است.

طراحی متن کتاب درسی

در کتاب­های درسی عاملی که از نطر اهمیت در درجه نخست قرار دارد، زبان و کلام است و عواملی نظیر طرز قرار گرفتن و ترکیب­بندی شکل­ها و تصاویر و جنبه­ ثانویه و کمکی نسبت به اولی دارند. خط­های نوشتاری اولیه خود مجموعه ­ای از تصاویر بودند که با آرایش خاصی در کنار هم قرار می­­گرفتند. به تدریج با پیشرفت قوای نشانه­سازی و انتزاعی کننده ذهن، فکر کردن به وسیله مفاهیم کلی پدید آمد که منشأ آن تفکر به وسیله تصاویر بوده است. به همین گونه نیز خط آوایی طی جریانی مشابه از بطن هییروگلیف^[۴۸] که در واقع نگارش با تصویر بوده نشأت گرفته است (کوستلر^[۴۹]، ۱۹۶۵).

در زمینه طراحی متن کتاب­های درسی لومان^[۵۰] (۲۰۰۵) معتقد است طراح باید به سه مسأله محوری را مورد توجه قرار دهد:

1. 1. لایه بندی صفحه^[۵۱]

1. 1. شکل و اندازه و نحوه قرارگیری حروف چاپی^[۵۲]

1. 1. رنگ و علامت­گذاری ویژه^[۵۳]

1. لایه بندی صفحه

وقتی لایه­بندی صفحه را انتخاب می­کنید باید به مخاطب و چگونه مورد استفاده قرار گرفتن اطلاعات توجه داشت. انتخاب فاصله مناسب بین خطوط به خواننده کمک می­ کند تا مطالب را سریع­تر و با آسایش چشمی بیش­تری بخواند.

فاصله بین پاراگراف­ها اهمیت زیادی در گروه­بندی اطلاعات و برقراری ارتباط بین آن­ها دارد. خواننده متن­هایی را که در مجاورت هم در یک پاراگراف قرار می­ گیرند اصالتأ مرتبط با هم استنباط با هم استنباط می­ کند. فاصله­گذاری عمودی پاراگراف­ها و عنوان­ها را تفکیک می­ کند و سطربندی افقی جنبه دبداری متن کتاب درسی را بهبود می­بخشد (لومان ۲۰۰۵).

1. شکل، اندازه و نحوه قرارگیری حروف چاپی

در انتخاب قلم مناسب به نکته­های زیر توجه کنید:

• • در انتخاب قلم باید به ارزش شناختی آن­ها توجه نمود و قلم­هایی را انتخاب کرد که از نظر دیداری چشم­نواز باشند.

• • بهتر است قلم با توجه به لحن یا نگرشی که مطلب مورد نظر می­خواهد القا کند انتخاب شود.

• • بهتر است از به­ کارگیری طرح­ قلم­های بسیار متعدد در یک کتاب خودداری شود. برخی از متخصصان توصیه ‌می‌کنند که بیش از دو طرح قلم در هر صفحه استفاده نشود.

• • کاربرد حساب­شده و معقولانه طرح قلم­های متنوع به خواننده در دسته­بندی و تفکیک اطلاعات و پیشروی در متن کمک می­ کند.

• • کاربرد دو یا چند قلم مشابه در یک صفحه برای جدایی مطالب از هم یا برجسته کردن قسمتی از متن مناسب نمی ­باشد.

• قلم­ها بخشی از طرح کلی کتاب بوده و باید طوری انتخاب شوند که با سبک­ طراحی کتاب هم­خوانی داشته باشند. در کتاب­های درسی، خوانایی و طراحی مناسب از اهمیت بالایی برخوردار هستند.

الف. تراز کردن

علاوه بر انتخاب قلم مناسب برای نگارش متن، لازم است پس از این­که متن نوشته شد، آن را مرتب کرد، این عمل را تراز کردن^[۵۴] متن می­نامند. تراز کردن متن در چارچوب­های متن^[۵۵] به رنگ­مایه و ظاهر متن کمک خواهد کرد.

خواندن متن فارسی که از سمت راست تراز شده راحت­تر از خواندن متنی است که از سمت چپ تراز شده باشد، ‌بنابرین‏ از تراز کردن متن از سمت چپ به خصوص در کتاب­های درسی بپرهیزید، مگر این­که این کار در جهت القای مفهومی باشد و یا طراحی بخش خاصی از صفحه ضروری باشد. به طور کی متون بدون سطربندی شده به متونی گفته می­ شود که هم از راست و هم از چپ تراز شده باشند. به عبارت دیگر در طراحی صفحه بهتر است که متن از هر دو سمت تراز شود تا سطرها به صورت یکنواخت و مناسبی در صفحه تنظیم شوند.

ب. استفاده از نشانه­ های شاخص تورفتگی­های آویخته

در کتاب­های درسی گاهی لازم است که سطرهایی از محتوا برجسته شوند ویا نکته­های کلیدی مورد تآکید قرار گیرند. برای این منظور از دو روش نشانه­ های شاخص و یا تورفتگی­های آویخته ‌می‌توان استفاده کرد. در نشانه­ های شاخص معمولأ یک عنصر گرافیکی به عنوان چاشنی به متن اضافه می­ شود و نکته­های کلیدی را برجسته می­ نماید. در کتاب­های درسی تنها به نشانه­ های شاخص استاندارد، که به شکل گلوله­ای سیاه است نباید اکتفا کرد. در میان صورت­های نمادین لازم است آرایه­ای جست­جو شود که با پیام مورد نظر بیش­ترین هم­خوانی را داشته باشد. اگر متن کتاب تمیز و ساده بوده و فقط چند نکته را در آن باید با نشانه­ های شاخص مشخص کرد، استفاده از آرایه­ های مناسب جالب خواهد بود. فقط باید دقت کرد متن شلوغ نشود (کیانی و شریف، ۱۳۸۵).

وقتی در فهرست شماره­گذاری شده با عددها یا نشانه­ های شاخص، مواردی وجود دارند که طولشان از یک سطر تجاوز می­ کند، رسم براین است که سطرهای بعدی را نسبت به شماره یا نشانه تورفته^[۵۶] کنند. یک نکته که در این قسمت باید برآن تأکید شود، برجسته­­سازی عنوان­ها درون متن است. در انتخاب قلم برای عنوان­ها گزینه­ های بسیار بیش­تری از نظر سبک و ویژگی وجود دارد. ‌می‌توان استدلال کرد که عنوان­ها مهم­ترین قسمت هر کتاب درسی هستند. اگر فراگیر عنوان­ها را در نگاه اول درست بفهمد، قطعأ بقیه متن را نیز خواهد خواند. صرف­نظر از این­که خواندن بقیه مطالب متن کتاب درسی چقدر آسان یا سخت باشد.

ج. طراحی عنوان­ها در کتاب درسی

عنوان را ‌می‌توان در مرکز صفحه قرار داد، راست­چین کرد، یا به اندازه چند پیکان از سمت راست جلو «عنوان وسط» یا «وسط در وسط» و به عناوینی که از سمت راست تنظیم می­شوند «عنوان راست» گفته می­ شود. به نظر می­رسد عنوان­های وسط، که متن پیوسته را می­شکنند زمانی بهترین توازن با متن را پیدا ‌می‌کنند که فضای خالی بالای آن­­ها سه برابر فضای خالی پایین­شان باشد.