محققان از اسناد پیش از اسلام چیزی به دست نیاوردند که دریابند چه عناصر و یا عواملی در شکل‌دهی موسیقی برای موزیسین‌ها مورد استفاده بوده وچه زمینه فرهنگی داشته که آن ها مورد استفاده قرار دادند. حدس زده می‌شود که نقطه شروع از نمادهای موسیقی محلی بود که آن ها را از ریتم پای اسب و زنگ شتر در حال حرکت مایه گرفته بودند، چنانچه موسیقی سنتی یهود و مصر هم به همین ترتیب فرم گرفت. آنچه به عنوان منشأ و یا سرچشمه به دست آمده و مورد توجه قرار گرفت و در تمام قبایل رشد کرد، با گسترش دائمی به خصوص با حمایت خلیفه وقت، جان تازه در کالبد آن دمیده شد(همان منبع).
به طور کلی، روش شناخت موسیقی اقوام و ملل مختلف از دو کلمه اِتنو یونانی به معنای گروه و موزیکولوژی به معنای موسیقی شناسی تشکیل شده است. این علم، موسیقی همه فرهنگ ها را در مراحل بدوی و پیشرفته بررسی می‌کند. اتنوموزیکولوژی موسیقی شناسی تطبیقی و بررسی موسیقی سنتی و سازهای موسیقی کلیه فرهنگ‌ها از ابتدایی ترین تا پیشرفته ترین آن ها را معرفی نموده اند و در واقع قلمرو آن در محدوده شناخت موسیقی فرهنگ‌های بدوی و محلی است تا دیگر موسیقی ها و از مباحث سیستماتیک عملکردی این علم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
پیدایش یا بررسی مراحل تکامل موسیقی، رابطه موسیقی های محلی در سطوح مختلف فرهنگی. سیستم‌های تنال موسیقی اساطیر، سازها و سیستم‌های آن ها و مفاهیم رایج در اتنوموزیکو که عبارتند از مدل ملودی، رئالیزاسیون (چگونگی ظاهر مدل) بخش‌های مشابه مدل اصلی، ملودی تیپ، کمپوزیسیون، بدیهه سرایی یا (امپروویزاسیون)، مدولاسیون، پولیفونی(چند صوتی) فرم، جمله، فیگور، مد سیستم تنال و شروع و خاتمه صدا(صدا و سیمای مرکز خلیج فارس، ۱۳۹۰).
علم موسیقی از قدیم الایام بر پایه ریاضی استوار بوده است و فلاسفه ان را از شعب ریاضی دانسته و متون قدیمی موسیقی را در مبحث ریاضی مطرح نموده اند. ابن سینا در کتاب شفا موسیقی را در فصل ریاضیات مطرح نموده است. امروزه وسعت زیر و بمی اصوات و قوانین موضوعات متفاوت ان موجب شده است که موسیقی نیز همانند سایر علوم تقسیماتی پیدا کند(صدا و سیمای مرکز خلیج فارس، ۱۳۹۰).
۲-۳-۴ تاریخچه موسیقی در ایران
زنده یاد استاد روح الله خالقی در کتاب موسیقی ایران می نویسد: موبد زمان هخامنشی برای تقدیم نذر و قربانی به خدا سرودهای مذهبی می‌خواند و گویا این سرودها با ساز همراه نبوده است، کوروش در هنگام رزم با آشوری‌ها سرودی را آغاز کرد که تمام سپاهیان دنبال وی، آن را خواندند آنگاه با قدمهای مساوی و با نظم به راه افتادند و در این زمان آمادگی و عزیمت را با شیپور اعلام می‌کردند، کوروش در شروع حمله سرود جنگی می‌خواند و سپاه با او هم آواز می شد. شاید نی یکی از وسایل سرگرمی ساعات فراغت بود. در زمان ساسانیان موسیقی‌دان ها طبقه خاصی داشتند. در دربار بهرام گور، چهارصد نوازنده می زیست، در عصر خسرو پرویز موسیقیدانان بزرگی چون باربد به موسیقی ارجی بلند داده‌اند. از دیگر موسیقی دانان دوره ساسانی نکیسا، بامشاد و رامین بودند(تاریخچه موسیقی، ۱۳۸۹).
اعراب پس از فتح ایران موسیقی ایرانی را عینا اقتباس کردند، شاید آهنگهای زیبای ایرانی به وسیله معماران و بنّایان ایرانی که در عصر عبدالله بن زبیر به تعمیر خانه کعبه مشغول بودند بین اعراب متداول شد و افرادی چون سعید بن مسجح و نشیط فارسی و ابن محرز و یونس کاتب، موسیقی ایرانی را بین اعراب رایج کردند. از آغاز اسلام تقریبا موسیقی متروک بود ولی در دوره خلافای اموی و عباسی دوباره رونق گرفت. در زمان خلافت هارون الرشید و پسرانش موسیقی مقامی ارج و منزلت یافت و بزرگانی چون: ابراهیم و اسحق موصلی ظاهر شدند. در هر حال موسیقی قبل از اسلام را باید یک نوع موسیقی عملی دانست که قاعده و نظمی بین صوتها و لحن ها ایجاد نشده بود، ولی در دوره اسلامی با توجه به قاعده های موسیقی که فیلسوفان یونانی طرح کرده بودند نهضتی در موسیقی ایران، به دست ایرانیان پدید آمد. نقوش و حجاری ها و نگـارگـری های به جای مانده از دوران باستان تا زمان اسلام نشان دهـنده عـلاقه و ذوق ایرانیان به هـنر موسیقی می‌باشد. در دوران پس از اسلام موسیقی به دلیل مخالف ها، شکوفایی دوران پـیشین خود را از دست داد. ولی به هـر حال به حیات خود ادامه داد. این استمرار را می توان در زمان صفویه در بنای کاخ چهـلستون و اتاق موسیقی کاخ عالی قاپو مشاهـده کرد(تاریخچه موسیقی، ۱۳۸۹).
موسیقی ملی ایران، مجـموعه ای است از نواهـا و آهـنگ هایی که در طول قـرن هـا، در این سرزمین به وجود آمده و پـا به پای سایر مظاهـر زندگی مردم ایران تحول و تکامل یافتـه، و بازتابی از خصوصیات اخلاقی، وقایع سیاسی، اجـتماعـی و جـغـرافـیایی ملتی است که تاریخـش به زمان‌های بسیار دور می‌رسد. ظرافت و حالت تعـمق ویـژه موسیقی ایرانی انسان را به تـفـکر و تعـقل و رسیدن به جـهـانی غـیر مادی رهـنمون می‌سازد. موسیقی ملی ایران، که مبـنا و سابقه ای بسیار کـهـن دارد، شامل شاخه های مختـلفی به شرح زیر است:
-
- قـبل از اسلام: موسیقی های اقوام کهـن ایران شامل : بـخـتـیـاری، کردی، لری و…..
- بعـد از اسلام: موسیقی مقامی(حماسی، تعـزیه، عـزا )، ردیفـی ( دستگـاه های موسیقی سنـتی )
در دوره حاضر این تـقـسیم بـندی به شرح زیر است:
-
- قـبل از اسلام
- بعـد از اسلام
موسیقی های محـلی ایران و نغـمه های سنـتی ( ملودی های دو گـروه قـبل ) و تـنـظیم و تهـیه کلاسیک آنهـا(هفته نامه امرداد، ۱۳۹۱).
